چهاردهم/۱۴ سپتامبر در تاریخ را می‌خوانید.
مناسبت‌ها
وقایع
– در سال ۱۹۵۹م؛ فضاپیمای لونای ۲ شوروی، با فرودآمدن بر سطح کرۀ ماه، نخستین شیء ساختِ دست بشر شد که به‌کرۀ ماه رسیده‌است.
– در سال ۱۹۶۰م؛ سازمان کشورهای صادرکننده نفت، با نام اختصاری اوپک، که کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا، هستۀ اولیۀ عضو آن را تشکیل می‌دادند تأسیس شد.
– در سال ۲۰۱۹م؛ در نتیجۀ حملۀ پهپادی به‌تأسیسات نفتی سعودی آرامکو در بقیق، توان تولید نفت خام عربستان سعودی به‌نصف کاهش یافت.
زادروزها
– زادروز میشائل هایدن در سال ۱۷۳۷م؛ آهنگ‌ساز دورۀ کلاسیک اهل اتریش و برادر کوچک‌تر یوزف هایدن
– زادروز لوئیجی کِروبینی در سال ۱۷۶۰م؛ آهنگ‌ساز دورۀ کلاسیک و پیشارمانتیک اهل ایتالیا
– زادروز الکساندر فُن هومبلت در سال ۱۷۶۹م؛ بنیان‌گذار جغرافیای نوین، طبیعی‌دان و کاوش‌گر بزرگ قرن ۱۸ و ۱۹م و همچنین برادر کوچک‌تر ویلهلم فُن هومبلت، فیلسوف و زبان‌شناس مشهور
– زادروز ایوان کلیما در سال ۱۹۳۱م؛ نویسنده، مقاله‌نویس، نمایش‌نامه‌نویس و روزنامه‌نگار اهل جمهوری چک
– زادروز کِیت میلِت در سال ۱۹۳۴م؛ مجسمه‌ساز، نویسنده و فیلم‌ساز فمینیست آمریکایی
– زادروز رنتسو پیانو در سال ۱۹۳۷م؛ معمار برجستۀ ایتالیایی
درگذشت
– درگذشت جان هاروارد در سال ۱۶۳۸م؛ کشیشی که ۴۰۰ جلد کتاب به‌کتاب‌خانۀ دانشگاه هاروارد و همچنین مبلغ ۷۷۹ پوند به‌این دانشگاه کمک نمود. بنا بر منابع رسمی هاروارد، تأسیس این دانشگاه، نه توسط یک فرد، بلکه حاصل تلاش جمعی بوده‌است. بنابراین جان هاروارد نه به‌عنوان بنیان‌گذار، بلکه به‌عنوان یکی از بنیان‌گذاران این دانشگاه شناخته می‌شود. هر چند به‌موقع‌بودن و سخاوت بسیار زیاد او در این مهم، او را به‌عنوان مفتخرترینِ این بنیان‌گذاران تبدیل کرده‌است و نام دانشگاه هاروارد به‌افتخار وی نام‌گذاری شده‌است.
– درگذشت آرتور ولزلی (اولین دوک ولینگتون) در سال ۱۸۵۲م؛ سیاست‌مدار اهل پادشاهی بریتانیا و اصالتاً از مردم ایرلند که یکی از برجسته‌ترین چهره‌های نظامی قرن ۱۹م به‌شمار می‌آید.
– درگذشت ویلیام سیورد باروز اول در سال ۱۸۹۸م؛ مخترع اهل نیویورک که در سال ۱۸۸۸م یک ماشین جمع‌کننده را طراحی کرد. با پشتیبانی مالی برخی از بازرگانان سنت‌لوییس، وی شرکت امریکن ارتیمومتر را نیز تأسیس کرد.
– درگذشت خوزه اچه‌خارای در سال ۱۹۱۶م؛ مهندس عمران، ریاضی‌دان، سیاست‌مدار و یکی از نمایش‌نامه‌نویسان پیشرو در زبان اسپانیایی در ربع آخر قرن ۱۹م که در سال ۱۹۰۴م به‌همراه فردریک میسترال، برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات شد.
– درگذشت آنجلا ایزادورا دانکن در سال ۱۹۲۷م؛ رقصندۀ باله اهل سان‌فرانسیسکو در ایالات متحدۀ آمریکا که آموزه‌ها و اجراهای وی، موجب شد تا رقص باله از قید و بندها و سختگیری‌های سنتی رها شده و زمینه برای گسترش رقص مدرن فراهم شود. از این رو، از وی به‌عنوان مادر رقص نوین یاد می‌شود.
– درگذشت بَشیر جُمَیَّل در سال ۱۹۸۲م؛ رئیس‌جمهور منتخب لبنان، رهبر شبه‌نظامیان مسیحی مارونی و رهبر حزب فالانژ لبنان (معروف به‌کتائب)
– درگذشت گریس کلی در سال ۱۹۸۲م؛ مدل، بازیگر مشهور هالیوود و برندۀ جایزۀ اسکار که با ازدواج با رینیۀ سوم، حکم‌ران شاهزاده‌نشین موناکو، ملکۀ آن کشور و ملقب به‌عنوان سلطنتی گریس موناکو شد.
– درگذشت گارت جیمز هاردین در سال ۲۰۰۳م؛ بوم‌شناس و فیلسوف آمریکایی که در مورد خطرات اضافه‌شدن جمعیت هشدار داده‌است. او بیشتر برای مقاله‌اش به‌نام تراژدی منابع مشترک و همچنین برای قانون اول بوم‌شناسی انسانی هاردین مشهور است.
– درگذشت رودولف لودویگ موسبائر در سال ۲۰۱۱م؛ فیزیک‌دان آلمانی که در سال ۱۹۶۱م برای تحقیق دربارۀ جذب تشدیدی پرتوهای گاما و کشف اثری که به‌نام خودِ او می‌باشد، جایزۀ نوبل در فیزیک به‌طور مشترک به‌او و رابرت هافستئاتر اهدا شد.
