یکم/۱ سپتامبر در تاریخ را می‌خوانید.
مناسبت‌ها
– روز جهانی داور
– روز جهانی ریش و سبیل (در اولین یکشنبه از ماه سپتامبر)
وقایع
– در سال ۱۹۱۴م؛ سن‌پترزبورگ به‌مدت ۱۰ سال به‌پتروگراد تغییر نام پیدا کرد.
– در سال ۱۹۲۳م؛ در اثر زمین‌لرزۀ بزرگ کانتو در ژاپن، به‌بزرگی بزرگی ۷/۹ ریشتر، ۱۰۵ هزار نفر جان خود را از دست دادند. به‌روایات دیگر؛ زمین‌لرزۀ شدیدی در یوکوهاما و توکیوی ژاپن، جان ۱۴۲/۸۰۰ نفر را گرفت.
– در سال ۱۹۳۹م؛ با پایان ضرب‌العجل آلمان نازی به‌لهستان، مبنی بر بازگردندن دانزیگ و مناطق اطراف آن به‌آلمان و شکست مذاکرات، یک‌هفته پس از امضای پیمان سری مولوتوف‌ریبنتروپ، به‌دستور مستقیم آدولف هیتلر و با حملۀ آلمان نازی و اسلوواکی، بدون اعلان جنگ قبلی به‌لهستان، جنگ دوم جهانی رسماً آغاز شد.
– در سال ۱۹۳۹م؛ در پی آغاز جنگ دوم جهانی با وجود بی‌طرفی، پارلمان سوئیس اعلام بسیج عمومی برای دفاع از کشور کرد.
– در سال ۱۹۳۹م؛ با آغاز جنگ جهانی دوم، کشورهای استونی، فنلاند، لاتویا، لیتوانی، نروژ و سوئیس اعلام بی‌طرفی کردند.
– در سال ۱۹۶۹م؛ سرهنگ معمر قذافی به‌کمک عده‌ای از افسران بلندپایۀ ارتش و با یک کودتای بدون خون‌ریزی، ادریس اول، پادشاه کشور را که برای گذراندن تابستان در ترکیه به‌سر می‌برد، از قدرت سرنگون کرد و در لیبی به‌قدرت رسید تا نظام سلطنتی از این کشور برچیده شود.
– در سال ۱۹۷۶م؛ تبلیغات سیگار در رادیو و تلویزیون‌های استرالیا ممنوع شد.
– در سال ۱۹۸۲م؛ فرماندهی فضایی نیروی هوایی ایالات متحدۀ آمریکا تشکیل شد.
– در سال ۱۹۸۵م؛ جویندگان فرانسوی و آمریکایی، بقایای کشتی آرام‌اس تایتانیک را کشف کردند.
– در سال ۱۹۹۱م؛ ازبکستان از شوروی اعلان استقلال کرد.
– در سال ۲۰۱۷م؛ به‌دستور ولادمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، ۷۵۵ دیپلمات آمریکایی در پاسخ به‌تحریم‌های اعمال‌شده از جانب این کشور بر روسیه، از کشور اخراج شدند.
زادروزها
– زادروز یوهان پاخلبل در سال ۱۶۵۳م؛ موسیقی‌دان، ارگ‌نواز و معلم آلمانی سبک باروک که مکتب موسیقی ارگ جنوب آلمان را به‌دوران اوج خود رساند.
– زادروز ویکتور ویلیگر در سال ۱۸۶۸م؛ شیمی‌دان آلمانی‌سوئیسی که عمده‌شهرتش به‌دلیل کشف اکسایش بایر ویلیگر در شیمی آلی (یک واکنش شیمیایی در شیمی آلی) است.
– زادروز ادگار رایس باروز در سال ۱۸۷۵م؛ نویسندۀ آمریکایی و خالق شخصیت مشهور تارزان
– زادروز فرانسیس ویلیام آستون در سال ۱۸۷۷م؛ شیمی‌دان و فیزیک‌دان انگلیسی که در سال ۱۹۲۲م برای کشف ایزوتوپ‌های تعداد زیادی از عناصر غیر رادیواکتیو با استفاده از روش طیف‌سنجی جرمی، برندۀ جایزۀ نوبل شیمی شد.
– زادروز بلز ساندرار در سال ۱۸۸۷م؛ نویسنده، شاعر و روزنامه‌نگار قرن ۱۹م اهل فرانسه
– زادروز هارولد آلبرت لمب در سال ۱۸۹۲م؛ تاریخ‌دان، رمان‌نویس، داستان‌کوتاه‌نویس و فیلم‌نامه‌نویس آمریکایی
– زادروز روی جی. گلوبر در سال ۱۹۲۵م؛ فیزیک‌دان نظری آمریکایی که در سال ۲۰۰۵م برای همکاری در نظریۀ کوانتومی انسجام نوری، موفق به‌دریافت جایزۀ نوبل فیزیک شد.
– زادروز والری لُگاسف در سال ۱۹۳۶م؛ شیمی‌دان، فیزیک‌دان، استاد دانشگاه و اولین نایب‌رئیس مؤسسۀ انرژی کورچاتف که عمده‌شهرت او به‌دلیل خدماتش در جریان فاجعۀ چرنوبیل در سال ۱۹۸۶م است.
– زادروز گلوریا استفان در سال ۱۹۵۷م؛ خواننده، ترانه‌سرا، بازیگر و کارآفرین کوبایی‌تبار آمریکایی
– زادروز رود گولیت در سال ۱۹۶۹م؛ مربی و بازیکن سابق فوتبال هلندی
درگذشت
– درگذشت ژاک کارتیه در سال ۱۵۵۷م؛ دریانورد فرانسوی که توانست بخش فرانسوی کانادای کنونی را کشف کند.
– درگذشت مارین مرسن در سال ۱۶۴۸م؛ کشیش، فیلسوف، ریاضی‌دان، خداشناس و نظریه‌پرداز موسیقی اهل فرانسه که گاهی پدر صوت‌شناسی و از دوستان رنه دکارت نیز شناخته می‌شود.
– درگذشت لویی چهاردهم (لویی کبیر) در سال ۱۷۱۵م؛ پادشاه فرانسه که ۷۲ سال و ۱۱۰ روز را بر تخت سلطنت نشست و از این روی، میراث طولانی‌ترین سلطنت در تاریخ فرانسه و همچنین تمام تاریخ اروپا را از خود بر جای نهاد.
– درگذشت کارل ساموئل لبرچت هرمان در سال ۱۸۴۶م؛ شیمی‌دان اهل آلمان
– درگذشت چارلز آستین برد در سال ۱۹۴۸م؛ مورخ و استاد اهل آمریکا که عمدتاً در نیمۀ اول قرن ۲۰م فعالیت می‌کرد. تأثیرات وی در درجۀ اول به‌دلیل انتشارات او در زمینه‌های تاریخ و علوم سیاسی است. آثار او شامل ارزیابی مجدد بنیادین ایالات متحدۀ آمریکا بود که به‌اعتقاد او بیشتر با انگیزۀ اقتصاد همراه بوده تا اصول فلسفی. تأثیرگذارترین کتاب وی «تفسیر اقتصادی قانون اساسی ایالات متحده» در سال ۱۹۱۳م، موضوع بحث‌های زیادی بوده‌است. در حالی که اغلب به‌دلیل روش‌شناسی و نتیجه‌گیری‌هایش مورد انتقاد قرار گرفته‌است، مسئول بازتفسیر گسترده‌ای از تاریخ اولیۀ آمریکا بود.
– درگذشت توماس پارنل در سال ۱۹۴۸م؛ فیزیک‌دان اهل بریتانیا و برندۀ جوایزی همچون جایزۀ ایگ‌نوبل
– درگذشت هرمان بارانووسکی در سال ۱۹۶۹م؛ نظامی آلمانی در دورۀ رایش سوم و فرماندۀ اردوگاه کار اجباری لیشتنبورگ، شوتزهافت‌لاگرفورر (یک درجه و عنوان شبه‌نظامی در اس‌اس) اردوگاه کار اجباری داخائو، و فرماندۀ اردوگاه مرگ زاخسنهاوزن
– درگذشت فرانسوا موریاک در سال ۱۹۷۰م؛ روزنامه‌نگار، نویسنده و شاعر فرانسوی و برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات سال ۱۹۵۲م و یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان قرن ۲۰م اروپا
– درگذشت اتل واترز در سال ۱۹۷۷م؛ موسیقی‌دان، خواننده و بازیگر اهل ایالات متحدۀ آمریکا
– درگذشت آلبرت اشپر در سال ۱۹۸۱م؛ معمار آلمانی و وزیر تسلیحات و تولید نظامی رایش سوم در بخشی از جنگ جهانی دوم
– درگذشت لوئیس والتر آلوارز در سال ۱۹۸۸م؛ فیزیک‌دان آمریکایی که روی ذرات زیر اتمی با عمر کوتاه مطالعه کرد و به‌نشر نظریه‌ای که مرگ دایناسورها را بر اثر برخورد سیارکی بزرگ می‌دانست، یاری رساند و برندۀ جایزۀ فیزیک نوبل ۱۹۶۸م شد.
