پانزدهم/۱۵ ژانویه در تاریخ را می‌خوانید.
مناسبت‌ها
وقایع
– در سال ۱۷۵۹م؛ موزۀ بریتانیا در لندن، برای بازدید عموم گشایش یافت. امروزه این موزه حافظ بیش از ۷ میلیون قطعه از آثار فرهنگی دوران مختلف است.
– در سال ۱۹۱۵م؛ نخستین مکالمۀ تلفنی میان نیویورک و سانفرانسیسکو برقرار شد.
– در سال ۱۹۴۳م؛ پنتاگون، مقر اصلی وزارت دفاع ایالات متحدۀ آمریکا و پُرظرفیت‌ترین ساختمان اداری جهان بازگشایی شد.
– در سال ۱۹۷۰م؛ سرهنگ معمر قذافی در لیبی به‌قدرت رسید.
– در سال ۱۹۷۱م؛ سد عظیم اسوان بر روی رود نیل رسماً افتتاح شد.
– در سال ۱۹۹۱م؛ با پایان ضرب‌الاجل سازمان ملل متحد نسبت به‌عقب‌نشینی عراق از خاک کویت، مقدمات عملیات طوفان صحرا علیه این کشور فراهم شد.
– در سال ۱۹۹۳م؛ جامعۀ جهانی، استقلال اسلوونی و کرواسی از یوگسلاوی را به‌رسمیت شناخت.
– در سال ۲۰۰۱م؛ ویکی‌پدیای انگلیسی، بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین نسخۀ دانشنامۀ ویکی‌پدیا آغاز به‌کار کرد.
زادروزها
– زادروز ژان باتیست پوکلن (مولیر) در سال ۱۶۲۲م؛ یکی از ۳ نمایشنامه‌نویس برتر قرن ۱۷م در فرانسه و یکی از بزرگ‌ترین کمدی‌نویس‌ها و هنرپیشه‌های تئاتر در اروپا به‌همراه پیر کورنی و ژان راسین
– زادروز الکساندر سرگییویچ گریبایدوف در سال ۱۷۹۵م؛ دیپلمات، نمایشنامه‌نویس، شاعر و آهنگ‌ساز روس و سفیر صاحب‌اختیار روسیۀ تزاری در ایران، تدوین‌کنندۀ عهدنامۀ ترکمانچای
– زادروز پیِر ژوزف پرودون در سال ۱۸۰۹م؛ فیلسوف، اقتصاددان و جامعه‌شناس فرانسوی و از متفکرین برجستۀ فلسفۀ سیاسی و نخستین کسی که خود را آنارشیست نامید و نگرش آنارشیسم را در حوزۀ فلسفه، اقتصاد و سیاست بسط و گسترش داد.
– زادروز یوزف برویر در سال ۱۸۴۲م؛ روان‌شناس اهل اتریش و جزو بهترین پزشکان اتریش که نقش کلیدی در کشف فیزیولوژی اعصاب داشت.
– زادروز پل لافارگ در سال ۱۸۴۲م؛ نویسنده و فعال سیاسی سوسیالیست فرانسوی، نظریه‌پرداز مارکسیست، از بنیان‌گذاران حزب کارگران فرانسه و از اعضای کمون پاریس
– زادروز مارتین تئودور هوتسما در سال ۱۸۵۱م؛ خاورشناس هلندی و عضو آکادمی سلطنتی علوم و هنر هلند
– زادروز عبدالعزیز بن عبدالرحمن آل سعود (ابن سعود) در سال ۱۸۷۶م؛ اولین پادشاه و بنیان‌گذار پادشاهی عربستان سعودی
– زادروز آرتوری ایلماری ویرتانن در سال ۱۸۹۵م؛ شیمی‌دان فنلاندی که در سال ۱۹۴۵م برای مطالعات و نوآوری‌هایش در زمینۀ کشاورزی و مواد غذایی شیمیایی، به‌ویژه روشش در نگهداریِ علوفه، موفق به‌دریافت جایزۀ نوبل شیمی شد.
– زادروز ناظم حکمت ران (ناظم حکمت) در سال ۱۹۰۲م؛ از برجسته‌ترین شاعران و نمایشنامه‌نویسان کمونیست ترکیه
– زادروز سعود بن عبدالعزیز آل سعود در سال ۱۹۰۲م؛ فرزند دوم ملک عبدالعزیز، بنیان‌گذار پادشاهی عربستان سعودی و دومین پادشاه این کشور از خاندان آل سعود
– زادروز ارسطو سقراط اوناسیس (آریستوتِلِس اُوناسیس) در سال ۱۹۰۶م؛ یکی از کارآفرینان و ثروتمندان نامدار یونانی
– زادروز ادوارد تلر در سال ۱۹۰۸م؛ فیزیک‌دان آمریکایی یهودی با تبار مجارستانی که از بنیان‌گذاران فناوری هسته‌ای در تاریخ ایالات متحدۀ آمریکا بود. او از اعضای پروژۀ منهتن در جنگ جهانی دوم و پایه‌گذار آزمایشگاه ملی لارنس لیورمور بود.
– زادروز جمال عبدالناصر حسین در سال ۱۹۱۸م؛ دومین رئیس‌جمهور مصر و رهبر انقلاب ۱۹۵۲م مصر که منجر به‌سرنگونی پادشاهی خاندان محمد علی شد.
– زادروز مارتین لوتر کینگ جونیور در سال ۱۹۲۹م؛ رهبر جنبش حقوق مدنی آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار
– زادروز رابرت سیلوربرگ در سال ۱۹۳۵م؛ نویسندۀ آمریکایی سبک‌های علمی‌تخیلی و خیال‌پردازی
– زادروز خالد بن احمد شوقی اسلامبولی در سال ۱۹۵۵م؛ افسر مصری و عضو گروه جهاد اسلامی مصر که به‌همراه تنی چند از هم‌فکرانش انور سادات، رئیس‌جمهور مصر را ترور کردند.
– زادروز کاتالین کاریکو در سال ۱۹۵۵م؛ بیوشیمی‌دان مجار با تخصص در ساز و کارهای واسطۀ آران‌ای و برندۀ جایزۀ نوبل ۲۰۲۳م در فیزیولوژی و پزشکی به‌همراه درو وایسمن است. پژوهش‌های وی در زمینۀ توسعۀ ام‌آران‌ایِ درون‌کشتگاهی-رونویسی برای درمان‌های پروتئینی بوده‌است. کاریکو همچنین یکی از بنیان‌گذاران و مدیرعامل شرکت RNARx بوده‌است. پس از آن در شرکت داروسازیِ بیوان‌تک سِمَت معاون مدیر را داشت و در سال ۲۰۱۹م به‌سِمَت مدیر ارشد ارتقاء پیدا کرد. وی همچنین استاد معین دانشگاه پنسیلوانیا است.
درگذشت
– درگذشت واسکو نونیس د بالبوآ در سال ۱۵۱۹م؛ جستجوگر، کشورگشا و فرماندار اسپانیایی
– درگذشت فرانسیس آن کِمبل در سال ۱۸۹۳م؛ نویسنده، شاعر و بازیگر برجستۀ تئاتر اهل بریتانیا
– درگذشت روزا لوکزامبورگ در سال ۱۹۱۹م؛ انقلابی یهودی و رهبر سوسیالیست و کمونیست آلمانی لهستانی‌تبار و از مهم‌ترین چهره‌های سوسیالیستی در آغاز قرن ۲۰م و از اصلی‌ترین بنیان‌گذاران حزب سوسیال‌دموکرات پادشاهی لهستان و لیتوانی و اتحادیۀ اسپارتاکیست (بعدها؛ حزب کمونیست آلمان ۱۹۱۸م)
– درگذشت کارل لیبکنشت در سال ۱۹۱۹م؛ رهبر و نظریه‌پرداز سوسیالیست و کمونیست آلمانی که به‌همراه رزا لوکزامبورگ، فراکسیون اسپارتاکیست‌ها را در حزب سوسیال‌دموکرات آلمان تشکیل داد و بعدها به‌همراه وی، حزب کمونیست آلمان را تأسیس کرد.
– درگذشت لئوپولد اینفلد در سال ۱۹۶۸م؛ نویسنده و فیزیک‌دان لهستانی
– درگذشت شان مکبراید در سال ۱۹۸۸م؛ سیاست‌مدار بین‌المللی، وزیر اسبق امور خارجۀ ایرلند و فعال حقوق بشر و رئیس ارتش جمهوری‌خواه ایرلند
– درگذشت جابر احمد الصباح در سال ۲۰۰۶م؛ سومین امیر کشور کویت
– درگذشت نبی خزری در سال ۲۰۰۷م؛ نویسنده، شاعر، نمایشنامه‌نویس، روزنامه‌نگار، مترجم، فیلم‌نامه‌نویس معاصر آذربایجانی
