سوم فوریه سالروز درگذشت یوهانس گوتنبرگ است، مردی که اختراع او باعث تولد صنعت چاپ شد. به‌راستی بشر جایگاه فعلی خود را مدیون چه کسانی است!؟ پیش از ظهور گوتنبرگ، تعلیم و تربیت و دانش‌اندوزی به صورت کلی در دست کلیسا بود. کتاب‌ها گران‌بها بودند و نسخه‌برداری کاری سخت و اغلب همراه با اشتباه بود. تنها معدودی از مولفان پیش از مرگ خواننده فراوان مییافتند به همین علت از گرسنگی یا به فرقه‌ای از راهبان میپیوستند، با جیره‌خور و قلم به مزد ثروتمندان میشدند! کتابخانه‌ها بسیار کوچک بودند؛ صومعه ها، کلیساهای جامع، مدارس، و برخی از شهرها مجموعه، کتب اندک و ناچیزی داشتند که به‌ندرت از سیصد مجلد تجاوز میکرد. کتاب‌ها را در اتاق‌های در بسته نگاه میداشتند و برخی را به میزها یا رحل‌های کلیسا زنجیر کرده بودند. شارل پنجم، پادشاه فرانسه، کتابخانه‌ای داشت که به کثرت کتاب در اروپا مشهور بود;؛ یعنی ۹۱۰ مجلد کتاب داشت! گوتنبرگ در اواسط قرن پانزدهم تمام توان خود را برای ابداع روشی برای چاپ مصروف داشت. او به این فکر افتاد که در ابتدا باید ماده‌ای ارزان قیمت که قابل دسترسی همگان باشد تهیه نماید. وی پس از تهیه مُرکب مخصوص چاپ، حروف ریز و نازک و یک‌اندازه را از فلز تهیه کرد و با قالب بندی آنها و زحمت فراوان موفق شد تا صنعت چاپ را به جهان علم عرضه کند.
نامه‌ا‌ی که در سال ۱۴۷۰م به وسیله گیوم فیشه، اهل پاریس، نوشته شده است استقبال پرشور مردم را از این اختراع نشان میدهد: «... میگویند در آلمان روش شگفت‌انگیز جدیدی برای چاپ کتاب ابداع شده است، نور این اختراع بزودی از آلمان بر تمام نقاط جهان خواهد تافت.» اما عده‌ای نیز آن را خوش نداشتند. کاتبان به اعتراض برخاستند که رواج چاپ وسیله معاش آنها را از دستشان گرفته است. اشراف به نام آنکه کار کتاب را به ابتذال میکشاند، با صنعت چاپ دشمنی داشتند و از اینکه قیمت کتابخانه‌هایشان، که همه از نسخ خطی تشکیل شده بودند، کاهش میافت میترسیدند. زمامداران و روحانیان هم که طبق معمول از اینکه ممکن بود این فن وسیله انتشار اندیشه‌های نوین باشد، مضطرب و دلواپس شده بودند. با وجود همه اینها، صنعت چاپ پیروزمندانه راه خود را گشود.
ارزش و اهمیت کار گوتنبرگ به قلم نمی‌آید و در پست محدود قجرتایم نمیگنجد اما ویلیام دورانت در کتاب تاریخ تمدن خود برای نشان دادن چشمه‌ای از اهمیت تلاش این مرد بزرگ مینویسد: «زمانی جنون کشتار زنان بی‌گناه به اتهام جادوگری کمتر شد که صنعت چاپ رونق گرفت. کتاب زیاد شد و تحصیل اهمیت بسیار یافت. دانشگاه‌های جدیدی بر همین پایه به وجود آمدند و هر روز زحمتکشان خردمند سنگی به‌ساختمان علم افزودند و درنهایت به تدریج حیطه عقاید فوق طبیعی و خرافی محدودتر و دامنه مطالب طبیعی گسترش یافت.»
یادش گرامی و راهش پر رهرو باد!
نگارش وگردآوری: قجرتایم
