همه‌چیز از شلیک «ناو آمریکایی» به هواپیمای ایران! + فیلم و تصاویر (۱۸+)

در روزهایی که مردم آمریکا خود را برای مراسم آتش‌بازیِ سالگرد استقلال کشورشان آماده می‌کردند، در آن‌سوی دنیا آتشی که ناو جنگیِ وینسنس بر روی یک هواپیمای مسافربری گشود، سالگردی بسیار متفاوت را برای ایرانیان رقم زد! شلیک به این هواپیمای مسافربریِ ایران پس از یک‌روز درگیری بین نیروی دریاییِ آمریکا و ایران در خلیج‌فارس و هم‌زمان با جنگ ایران و عراق روی داد. این نبرد پس از آن آغاز شد که یک ناو آمریکایی به‌نام «یواس‌اس ساموئل بی‌ رابرتسون» با یک مین برخورد کرد. آمریکا که در آن‌زمان می‌کوشید تا مسیرهای دریاییِ انتقال نفت از کویت را باز نگه دارد، ایران را به مین‌گذاری متهم کرد. نیروی دریاییِ ‌آمریکا به گشت‌زنی در مسیرهای کشتیرانی ادامه داد و سپاه پاسداران نیز با قایق‌های خود شناورهایی را که در منطقه تردد می‌کردند، تهدید می‌کرد. امروزه نیز از همین تاکتیک‌ها در تنگه‌ی هرمز استفاده می‌شود که محل عبور یک‌سوم از نفتی است که در مسیرهای دریاییِ جهان منتقل می‌شود.

اوایل بامداد سوم جولای ۱۹۸۸م (۱۲ تیرماه ۱۳۶۷) ناو آمریکاییِ «یواس‌اس وینسنز/وینسس» یک هلی‌کوپتر را برای گشت‌زنی بر فراز قایق‌های تندرو ایران اعزام کرد. آمریکا می‌گوید که قایق‌های ایرانی به‌سوی هلی‌کوپتر شلیک کردند و در نتیجه، ناو آمریکایی، قایق‌های ایرانی را تعقیب کرد و وارد آب‌های خلیج‌فارس شد و به‌سوی شناورهای ایرانی شلیک کرد. هم‌زمان با تشدید درگیری، پرواز ۶۵۵ ایران‌ایر از بندرعباس به‌سوی دوبی پرواز کرد و ناو آمریکایی با وجود برخورداری از پیشرفته‌ترین تجهیزات در آن‌زمان، هواپیمای مسافربری را با یک جنگنده‌ی اف- ۱۴ ایرانی اشتباه گرفت و هواپیمای پروازی را که بین بندرعباس و دوبی هر هفته دو بار و حدود ۲۰ سال انجام شده‌بود، با دو موشک ساقط کرد. هواپیمای مسافربریِ ایرانی سقوط کرد و تمام ۲۹۰ سرنشینان آن کشته شدند و جعبه‌ی سیاه این هواپیما هیچ‌گاه پیدا نشد! نیروی دریاییِ آمریکا می‌گوید که قبل از شلیک، ۱۱ هشدار از طریق فرکانس‌های رادیوییِ مختلف ارسال کرده‌است!

بعدها مشخص شد که هواپیمای ایرانی برخلاف ادعای کاپیتان «راجرز» هیچ‌گاه کاهش ارتفاع نداشته‌است و «محسن رضائیان» خلبان خبره‌ی ایرباس ایرانی نیز هیچ‌وقت صدای اخطار ناو وینسنس را نشنیده است. خدمه‌ی کشتی در تبدیل ساعت پرواز ۶۵۵ به‌وقت محلی دچار اشتباه شده‌بودند؛ پس «راجرز» باید از روش‌های دیگری جهت شناسایی هواپیما استفاده می‌کرد. هواپیما فقط ۱۰ هزارپا ارتفاع داشت و از روی عرشه‌ی کشتی و با دوربین‌های پیشرفته‌ی ناو می‌شد مسافربری‌بودن آن را تشخیص داد. ناو وینسنس چهار کیلومتر وارد آب‌های خلیج‌فارس شده‌بود و این نقض حریم دریاییِ ایران بود و همچنین این ناو، ابتدا باید با شلیک گلوله به هواپیما اخطار می‌داد و سپس اقدام به حمله‌ی موشکی می‌کرد. با وجودی که ایران درگیر یک جنگ طولانی با عراق بود، این حادثه ایران را تکان داد. ۶۶ نفر از قربانیان، کودک و یا نوزاد بودند.

تصاویری که تلویزیون ایران از جنازه‌های عریان قربانیان بر سطح آب دریا نشان داد، وحشت این حادثه را برای جهانیان تداعی کرد و بیش از پیش بر آتش دشمنی‌های ایران و آمریکا دمید. حکومت ایران تابوت‌های چوبیِ تعدادی از قربانیان را در برابر ساختمان مجلس شورای اسلامی به نمایش گذاشت و در نهایت از دولت آمریکا شکایت کرد و دو طرف با پرداخت خسارت ۱۳۱.۸ میلیون دلار از سوی آمریکا، این پرونده را بستند. از این مبلغ ۶۱ میلیون دلار خسارت مسافران بود؛ یعنی حدود ۲۱۳ هزار دلار برای هر سرنشین! کارشناسان در آن‌زمان چنین مبلغی را یک توهین توصیف کردند. هر چند که خانواده‌ی قربانیان مبلغ یادشده را وصول کردند. لیبی برای انفجار هوایپمای لاکربیِ آمریکا، سه میلیارد دلار به خانواده‌های قربانیان پرداخت.

البته چندی پیش؛ یعنی در مهرماه سال ۱۳۹۶، مصاحبه‌ای از سرتیپ خلبان بازنشسته «شهرام رستمی» منتشر شد که دلایل ناگفته‌ی دیگری را برای این فاجعه مطرح می‌کرد. بر اساس سخنان وی، چند روز پیش از آن سانحه و به دنبال افزایش تنش‌ها بین نیروهای دریاییِ ایران و ایالات متحده، نیروی هواییِ ارتش اقدام به گسترش (انتقال) شماری از جنگنده‌‌رهگیرهای اف-۱۴ اِی-تامکت خود از پایگاه هشتم‌شکاریِ تاکتیکی در اصفهان به پایگاه نهم‌شکاریِ تاکتیکی در بندرعباس کرده‌بود، تا با استفاده از آن‌ها، پوشش هوایی برای نیروی دریاییِ ایران در منطقه‌ی تنگه‌ی هرمز و خلیج‌فارس ایجاد کند.

در صبح روز سانحه برای هواپیمای ایران‌ایر، یک فروند اف-۱۴ اِی از سوی نیروی هواییِ ارتش به منظور انجام مأموریت گشت‌زنیِ هوایی آماده می‌شود و برای برخاستن از پایگاه نهم‌شکاریِ تاکیتیکی بر روی باند پرواز می‌رود، اما به علت نقص فنی از پرواز بازمی‌ماند و پس از تَرک باند، هواپیمای پرواز ۶۵۵ ایران‌ایر به‌جای آن روی باند قرار می‌گیرد. با توجه به این‌که نیروهای آمریکا به شنود مکالمات رادیویی بین خلبان ایرباس و برج مراقبت فرودگاه بندرعباس مشغول بودند، تصور می‌کنند که تامکت در پوشش یک هواپیمای ایرباس قصد انجام مأموریت و احتمالاً حمله به ناو آن‌ها را دارد. متعاقباً پس از برخاستن پرواز ایران‌ایر جهت پرواز به مقصد دوبی، این هواپیما که در حال نزدیک‌شدن به رزم‌ناو وینسنس بود، به اشتباه یک جنگنده‌ی مهاجم نیروی هواییِ ارتش ایران تلقی می‌شود و مورد اصابت یک تیر موشک زمین به هوا قرار می‌گیرد که منجر به سرنگونیِ آن و کشته‌شدن ۲۹۰ سرنشین و خدمه‌اش می‌شود.

مصاحبه‌ی امیر سرتیپ «شهرام رستمی» درباره‌ی شلیک ناو آمریکایی به هواپیمای ایران

عملیات جمع‌آوریِ اجساد قربانیان با اعزام ۸۰ تَن غواص، دو فروند ناو، دو فروند هواناو و چهار فروند بالگرد، پس از واقعه آغاز شد. بعد از جمع‌آوریِ اجساد، جمع‌آوریِ قطعات هواپیما نیز آغاز شد. دو عملیات به‌صورت شبانه‌روزی و در مجموع به مدت ۵۲ روز انجام گرفت که دلیل طولانی‌شدن آن، گرمای شدید هوا بود. امیر دریادار دوم «ناصر سرنوشت» فرمانده‌ی عملیات جمع‌آوریِ اجساد قربانیان، از آن روزهای سخت چنین می‌گوید:

«اکثر اجساد پوست سرشان کَنده شده‌بود و دل و روده‌شان روی آب شناور بود؛ یعنی غواص ما ۳۰-۴۰ متر دل و روده‌ی جسد را که روی آب شناور بود، جمع می‌کرد و آن جسد را در کیسه می‌گذاشت. نکته‌ی دیگر آن‌که اجساد قابل کفن‌کردن نبودند؛ چون آن‌قدر باد کرده‌بودند که در کفن پارچه‌ای هم نمی‌توانستیم قرار دهیم و مجبور بودیم که داخل پلاستیک بگذاریم. بوی تعفن و گرمای ۵۲ درجه‌ی سطح آب از فاکتورهای مهم بود. ضمن این‌که ۸۰ غواص هر روز در حال جست‌و‌جو بودند و مهم‌تر از همه‌ی این‌ها این‌که هر روز جست‌و‌جوی ما سخت‌تر می‌شد؛ چون جریان آب، بقایای اجساد را حرکت می‌داد و جابه‌جا می‌کرد و دایره‌ی جست‌و‌جوی ما نیز وسیع‌تر و بازتر می‌شد. حتی شب‌ها و روزها غسل می‌کردیم و تمام این‌ها را جمع‌آوری می‌کردیم. در حالی که نمی‌توانستیم اجساد را نگه داریم و به محض این‌که از آب بالا می‌آوردیم، منفجر می‌شدند. وقتی‌که خبرنگاران و فیلم‌برداران می‌آمدند، از بوی تعفن محل نمی‌توانستند طاقت بیاورند، ولی ما در آب بودیم و وظیفه‌مان جمع‌آوریِ اجساد بود که سریعاً منتقل‌شان کنیم.»

نکته‌ی تأسف‌برانگیز آن است که بعدها دولت آمریکا به «ویلیام سی راجرز» ناخدای ناو یواس‌اس وینسس، مدال افتخار داد که موجب خشم بیشتر مردم ایران شد…! در ادامه تصاویری دلخراش از قربانیان این حادثه را مشاهده می‌کنید. (۱۸+)

نگارش و گردآوری؛ قجرتایم