نه مقدمه و نه پایان و جمع‌بندیِ چندانی برای این پست نداریم. ۲ فتوا از «حاجی مُلا محمد خمامی» را در این پست می‌خوانید. «مُلا محمد خمامی» از مشهورترین مجتهدان دوره‌ی قاجار است. در ماجرای انقلاب مشروطه، یار و همراه «شیخ فضل‌الله نوری» بود و از رهبران مشروعه‌خواهی به‌شمار می‌آمد. سابقه‌ی تکفیر بسیاری از بزرگان انقلاب مشروطه نیز در کارنامه‌ی او دیده می‌شود. فتوای اول در دوره‌ی استبداد و فتوای دوم پس از فتح تهران است!
فتوای «حاجی مُلا محمد خمامی» با موضوع انقلاب مشروطه در جواب استفتاءِ یکی از مؤمنین گیلان چنین آمده‌است:
سؤال از حضرت حجت‌الاسلام و مروج‌الاحکام آقای «حاجی مُلا محمد خمامی» مدظله‌العالی معروض محضر انور می‌دارد؛ تکلیف ما مسلمانان رجوع به شما سلسله‌ی جلیله، مجتهدین می‌باشد و آن نیز سؤال داستان مشروطیت است. این وضع جدید که از مخترعات مردم اروپا بوده، معمول به آن ملل در شرایط اجتماعیِ خودشان است و آیا با دین مبین اسلام سازگار است یا خیر؟! قانون برابری و آزادی که اساس عمده‌ی این وضع مشروطه است، آیا با قوانین مقدسه‌ی شرع منطبق می‌شود یا نه؟! تکلیف مردم اهل قبله، در بقا و فنای مشروطه، در ممالک اسلامیه چه‌چیز است؟!
جواب «حاجی مُلا محمد خمامی» چنین است:
این حادثه که در این عصر واقع و تسمیه به اسم مشروطه شده (اعادنا الله و کافه‌المسلمین من شرها) قلع و قمع مشروطه و مشروطه‌خواهان بر هر مقتدری لازم است و ابداً سازگاری با قواعد اسلام و مسلمانی ندارد. قانون آزادی و برابری با قوانین مقدسه‌ی شریعت مطهره منطبق نیست. کدام عضو از اعضاء انسان در شرع انور به آزادی موسوم است؟! خداوند متعال برای هر عضو حدی مقرر فرموده، نه چشم، نه گوش، نه زبان و نه سایر اعضاء را آزادی نداده، برای هر یک حدی در شرع است. برابری در طبقات افراد انسان چه‌وقت در دین بوده و صاحب شرع این مساوات را کی مقرر فرموده؟! این مشروطه که دیده شده، جز فتنه و فساد و ترویج باطل و توهین اسلام نیست. بر همه‌ی اهل قبله و اهل اسلام واجب است که در خاموش‌کردن این آتش و فتنه‌ی مشروطیت که به جان و مال مردم افتاده، تلاش و کوشش نمایند و دین اسلام را از شَرّ این فساد آسوده دارند.
حال فتوای همین «حاجی خمامی» را بعد از پیروزی مجاهدین دلیر مشروطه و فتح تهران درباره‌ی انتخابات دوره‌ی دوم گیلان می‌آوریم. این فتوا قبل از اعدام «شیخ فضل‌الله نوری» و «مُلا میرهاشم تبریزی» و تبعید دیگر همراهان «خمامی» در ماجرای مشروعه‌خواهی‌ست.
«بسم‌الله تعالی… بر همه‌ی مسلمین واجب و لازم است. شک و تردید در امر مقدس مشروطه جایز نیست و هر کس در امر مشروطه اخلال کند، داخل در لشگر یزید بن معاویه است! العجل، العجل، منتخبین (نمایندگان) را زود بفرستید! والسلام علی من ارتبع الهدی!»
نکته؛ در اپیزود نهم پادکست رادیو قجرتایم، در جریان کودتای میدان توپخانه نیز به ایشان پرداخته‌ایم!
نگارش و گردآوری؛ قجرتایم
منبع؛ تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج۴، دکتر ملک‌زاده، انتشارات علمی
