یکم/۱ ژانویه در تاریخ را می‌خوانید.
مناسبت‌ها
– روز و جشن سال نُو میلادی در بسیاری از کشورهای جهان…
وقایع
– در سال ۴۵ق.م؛ گاه‌شماری یولیانی (گونه‌ای تغییریافته از گاه‌شماری رومی) برای نخستین‌بار به‌اجرا درآمد.
– در سال ۱۷۸۸م؛ روزنامۀ تایمز برای اولین‌بار در لندن چاپ شد.
– در سال ۱۸۰۰م؛ کمپانی هند شرقی هلند (اندونزی کنونی) منحل شد.
– در سال ۱۸۰۱م؛ با اتحاد پادشاهی بریتانیا و پادشاهی ایرلند، پادشاهی متحدۀ بریتانیا کبیر و ایرلند تشکیل شد.
– در سال ۱۸۰۱م؛ سرس به‌عنوان اولین سیارۀ کوتوله توسط جوزپه پیاتسی، اخترشناس ایتالیایی کشف شد.
– در سال ۱۸۰۴م؛ با پایان تسلط فرانسه بر هائیتی، این کشور به‌عنوان اولین کشور سیاه‌پوست و دومین کشور مستقل آمریکای شمالی بعد از ایالات متحده نامیده‌شد.
– در سال ۱۸۰۸م؛ انتقال بردگان به‌آمریکا ممنوع شد.
– در سال ۱۸۳۳م؛ بریتانیا رسماً مدعی حاکمیت بر جزایر فالکلند شد.
– در سال ۱۸۶۱م؛ پورفیریو دیاس، ژنرال مکزیک، مکزیکو سیتی را در طول جنگ با آمریکا از تصرف این کشور خارج کرد.
– در سال ۱۸۷۳م؛ ژاپن به‌طور رسمی تقویم میلادی را مبنای کار خود قرار داد.
– در سال ۱۸۹۰م؛ اریتره مستعمرۀ ایتالیا شد.
– در سال ۱۸۹۹م؛ حاکمیت اسپانیا بر کوبا پایان یافت.
– در سال ۱۹۰۱م؛ نیجریه تحت‌الحمایه بریتانیا درآمد.
– در سال ۱۹۱۲م؛ جمهوری چین تأسیس شد.
– در سال ۱۹۱۳م؛ هیئت رده‌بندی سنی فیلم‌های بریتانیا تأسیس شد.
– در سال ۱۹۲۸م؛ بوریس بوژانف، دستیار ژوزف استالین به‌ایران پناهنده شد.
– در سال ۱۹۳۴م؛ جزیرۀ آلکاتراز به‌زندان فدرال دولت آمریکا تبدیل شد.
– در سال ۱۹۴۲م؛ با حضور ۳۶ کشور سازمان ملل متحد تأسیس شد.
– در سال ۱۹۴۸م؛ قانون اساسی کشور ایتالیا تصویب شد.
– در سال ۱۹۴۹م؛ با تلاش سازمان ملل متحد، یک‌دقیقه پیش از نیمه‌شب، آتش‌بس در منطقۀ کشمیر به‌مخاصمۀ هند و پاکستان پایان داد.
– در سال ۱۹۵۶م؛ کشور سودان از مصر و بریتانیا مستقل شد.
– در سال ۱۹۵۹م؛ اتحادیۀ اقتصادی اروپا تأسیس شد.
– انقلاب کوبا در سال ۱۹۵۸م که در آن به‌رهبری فیدل کاسترو، حکومت باتیستا دیکتاتور این کشور سرنگون شد.
– در سال ۱۹۶۰م؛ کشور کامرون از فرانسه و بریتانیا مستقل شد.
– در سال ۱۹۶۲م؛ کشور ساموا از زلاندنو مستقل شد.
– در سال ۱۹۶۲م؛ یگان ویژۀ نیروی دریایی ایالات متحدۀ آمریکا تأسیس شد.
– در سال ۱۹۶۵م؛ حزب دموکراتیک خلق افغانستان تأسیس شد.
– در سال ۱۹۷۱م؛ تبلیغات سیگار در تلویزیون ایالات متحده ممنوع شد.
– در سال ۱۹۷۹م؛ آمریکا و چین روابط سیاسی خود را از سر گرفتند.
– در سال ۱۹۸۱م؛ پالائو از ایالات متحده به‌خودمختاری رسید.
– در سال ۱۹۸۵م؛ کشور برونئی از بریتانیا مستقل شد.
– در سال ۱۹۸۶م؛ آروبا از کوراسائو مستقل شد، اما همچنان وابسته به‌هلند ماند.
– در سال ۱۹۹۲م؛ کشور روسیه تأسیس شد.
– در سال ۱۹۹۳م؛ چک‌اسلواکی، به ۲ کشور جمهوری چک و اسلواکی تجزیه شد.
– در سال ۱۹۹۵م؛ سازمان تجارت جهانی شروع به‌کار کرد.
– در سال ۱۹۹۶م؛ کوراسائو از هلند به‌خودمختاری رسید.
– در سال ۱۹۹۸م؛ بانک مرکزی اتحادیۀ اروپا تأسیس شد.
– در سال ۲۰۰۲م؛ یورو رسماً به‌عنوان پول رسمی ۱۲ کشور عضو اتحادیۀ اروپا آغاز به‌کار کرد.
زادروزها
– زادروز الکساندر ششم در سال ۱۴۳۱م؛ یکی از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رُم بود که یکی از مشهورترین کُنش‌های او در قامت پاپ، حل‌وفصل مناقشات ارضی و بحری پرتغال و اسپانیا در طول عصر کاوش طی پیمان تردسییاس بود. پاپ طی این پیمان، کرۀ زمین را به‌دو نیم تقسیم کرد و نیم شرقی را به‌پرتغال و نیمۀ غربی را به‌پادشاهی کاستیل (اسپانیا) بخشید.
– زادروز لورنتسو دِ مِدیچی (لورنتسوی شکوهمند) در سال ۱۴۴۹م؛ یکی از برجسته‌ترین حاکمان فلورانس طی رنسانس ایتالیا
– زادروز اولریش تسوینگلی در سال ۱۴۸۴م؛ کشیش، نویسنده و موسیقی‌دان و رهبر جنبش اصلاح‌گری دینی اهل سوئیس که عقاید انسان‌گرایانه داشت و با کلیسای کاتولیک و دستگاه کشیشیِ فاسد آن‌زمان مبارزه می‌کرد.
– زادروز بتسی راس در سال ۱۷۵۲م؛ زنی از شهروندان فیلادلفیای پنسیلوانیا که آوازه‌اش به‌دلیل ساخت نخستین پرچم ایالات متحدۀ آمریکا است.
– زادروز جیمز جورج فریزر در سال ۱۸۵۴م؛ منتقد اسطوره‌گرای انگلیسی
– زادروز پیِر دو کوبِرتَن در سال ۱۸۶۳م؛ تاریخ‌دان و آموزگار فرانسوی و بنیان‌گذار بازی‌های المپیک در عصر معاصر
– زادروز ادوارد مورگان فورستر در سال ۱۸۷۹م؛ رمان‌نویس، انشاءنویس و منتقد ادبی و اجتماعی انگلیسی
– زادروز مصطفی صادق رافعی در سال ۱۸۸۰م؛ نویسندۀ مصری طرابلسی‌اصل که به‌روشن‌گویی و آشنایی به‌میراث کهن شناخته‌شد.
– زادروز بازیل نیکیتین در سال ۱۸۸۵م؛ شرق‌شناس و دیپلمات روسی که خانواده‌ای خاورشناس داشت و در کودکی نیز به‌این موضوع علاقه‌مند شد. اولین پستش در سفارت روسیه در افغانستان بود و یک‌سال در سفارت خدمت کرد و سپس به‌پاریس بازگشت. نیکیتین همچنین مدتی هم به‌عنوان کنسول در ایران خدمت کرد.
– زادروز گارگین دِر هاروتیونیان (گارگین نژده) در سال ۱۸۸۶م؛ متفکر سیاسی، فدایی، متخصص فن لشکرکشی و تدابیر جنگی و یکی از رهبران کلیدی سیاسی و نظامی اولین جمهوری ارمنستان و فدراسیون انقلابی ارمنی و قهرمان ملی ارمنیان و مبارز آزادی‌بخش ملی و فعال انقلابی در طی جنگ بالکان و جنگ جهانی اول که در زندان درگذشت.
– زادروز ساتیندرا بوز در سال ۱۸۹۴م؛ فیزیک‌دان و ریاضی‌دان مشهور هندی
– زادروز مانوئل مارتیروسی ماروتیان در سال ۱۹۰۱م؛ هنرپیشه، نمایش‌نامه‌نویس، شاعر و خاطره‌نویس اهل ارمنستان
– زادروز ژان گرزو در سال ۱۹۰۷م؛ هنرمند، نقاش و تصویرگر ارمنی‌فرانسوی
– زادروز آرام باگراتی نالباندیان در سال ۱۹۰۸م؛ فیزیک‌دان اهل ارمنستان و اتحاد شوروی و بنیان‌گذار انستیتو فیزیک شیمیایی در ایروان ارمنستان و عضو انجمن علمی و دبیر دپارتمان شیمی فرهنگستان ملی علوم ارمنستان که مؤلف بیش از ۴۰۰ مقالۀ علمی و ۵ رسالۀ علمی بود.
– زادروز جروم دیوید سالینجر (جروم دیوید سَلینجر) در سال ۱۹۱۹م؛ نویسندۀ رمان معاصر آمریکایی
– زادروز ماشا بروسکینا در سال ۱۹۲۴م؛ دختر شجاعی اهل بلاروس که به‌عنوان پرستار، داوطلب کمک به‌سربازان زخمی ارتش سرخ شد. او پس از مداوای بیماران به‌آن‌ها برای فرار کمک می‌کرد و پس از شناسایی، او را در مرکز شهر مینسک به‌دار آویختند.
– زادروز عبدالباسط محمد عبدالصمد سلیم داود در سال ۱۹۲۷م؛ از قاریان بزرگ قرآن اهل مصر
– زادروز سرگئی ایوانی آدیان در سال ۱۹۳۱م؛ ریاضی‌دان اهل ارمنستان و پروفسور در دانشگاه دولتی مسکو بود.
– زادروز احمد اسماعیل یاسین در سال ۱۹۳۷م؛ بنیان‌گذار جنبش مقاومت اسلامی (حماس) و رئیس مجمع اسلامی غزه
– زادروز راندولف ام نسه در سال ۱۹۴۸م؛ زیست‌شناس، روان‌شناس، روان‌پزشک، نویسنده و پژوهش‌گر اهل آمریکا
– زادروز عَبدُالاَحَد مومَند (عبدالاحد مُهمَند) در سال ۱۹۵۹م؛ نخستین فضانورد افغان
– زادروز رامی عصام در سال ۱۹۸۷م؛ روشنفکر و خواننده، ملقب به «خوانندۀ انقلاب» به‌خاطر شرکتش در انقلاب ۲۵ ژانویۀ ۲۰۱۱م در مصر علیه رئیس‌جمهور پیشین محمد حسنی مبارک
درگذشت
– درگذشت چارلز دوم یا چارلز خبیث در سال ۱۳۸۷م؛ پادشاه ناوار که نقش مهمی در جنگ صدساله داشت. بعد از اینکه برای درمان یک بیماری در باندی آغشته به‌برندی پیچیده شده‌بود، یکی از خدمت‌کاران، اشتباهاً بانداژ را روی آتش قرار داد و وی زنده‌زنده در آتش سوزانده‌شد.
– درگذشت لوئی دوازدهم (پدر ملت) در سال ۱۵۱۵م؛ پادشاه قرن ۱۶م فرانسه
– درگذشت یواخیم دو بله در سال ۱۵۶۰م؛ شاعر قرن ۱۶م اهل فرانسه
– درگذشت یوهان برنولی در سال ۱۷۴۸م؛ ریاضی‌دان اهل سوئیس و یکی از چندین ریاضی‌دان عضو خانواده برنولی که به‌خاطر مشارکت‌هایش در حساب دیفرانسیل و انتگرال شهرت دارد.
– درگذشت یوهان کریستیان باخ در سال ۱۷۸۲م؛ آهنگ‌ساز آلمانی دورۀ کلاسیک و یازدهمین و آخرین پسر یوهان سباستیان باخ
– درگذشت لویی اُگوست بلانکی در سال ۱۸۸۱م؛ فعال سیاسی رادیکال و انقلابی سوسیالیست اهل فرانسه
– درگذشت هاینریش هرتز در سال ۱۸۹۴م؛ فیزیک‌دان آلمانی
– درگذشت گریس موری هاپر در سال ۱۹۹۲م؛ ریاضی‌دان اهل نیویورک که به‌عنوان نخستین بانوی نرم‌افزار و نخستین مادر و مدرس برنامه‌نویسی رایانه شناخته می‌شود. وی نخستین زنی بود که درجۀ دکترای ریاضی را در دانشگاه ییل دریافت کرد و نیز به‌عنوان پیرترین افسر در خدمت نیروی دریایی آمریکا بود.
– درگذشت یوجین جیمز مارتین در سال ۲۰۰۵م؛ یکی از معروف‌ترین هنرمندان آفریقایی‌آمریکایی در زمینۀ هنرهای تصویری
– درگذشت هلن سوزمن (هلن گاوُرنْسْکی) در سال ۲۰۰۹م؛ فعال سیاسی ضد آپارتاید و عضو پارلمان آفریقای جنوبی
– درگذشت نزار عبدالقادر ریان (نزار ریان عسقلانی) در سال ۲۰۰۹م؛ از رهبران بلندپایۀ گروه شبه‌نظامی حماس در نوار غزه که در پنجمین روز از حملات هوایی نیروهای دفاعی اسرائیل به‌نوار غزه، به‌وسیلۀ یک حملۀ هوایی به‌خانه‌اش در اردوگاه جبالیا در نوار غزه کشته‌شد.
