پنجم/۵ ژانویه در تاریخ را می‌خوانید.
مناسبت‌ها
وقایع
– اقدام به‌ترور لوئی پانزدهم، پادشاه فرانسه در سال ۱۷۵۷م که او را به‌شدت زخمی کرد، اما موفق به‌کشتن او نشد.
– در سال ۱۸۹۶م؛ ویلهلم رونتگن، فیزیک‌دان آلمانی، اشعۀ ایکس را کشف کرد.
– در سال ۱۹۰۹م؛ کلمبیا استقلال پاناما را به‌رسمیت شناخت.
– در سال ۱۹۱۹م؛ حزب کارگران آلمانی که بعد به‌حزب ناسیونال‌سوسیالیست کارگران آلمان تغییر نام داد تشکیل شد.
– در سال ۱۹۲۵م؛ نیلی تایلی روس، به‌عنوان اولین بانوی فرماندار در ایالت وایومینگ ایالات متحده منصوب شد.
– در سال ۱۹۳۳م؛ احداث پل گلدن‌گیت (پل معلق) در خلیج سانفرانسیسکو آغاز شد.
– در سال ۱۹۴۵م؛ شوروی دولت جمهوری خلق لهستان را به‌رسمیت شناخت.
– در سال ۱۹۶۸م؛ با به‌قدرت‌رسیدن الکساندر دوبچک، دوره‌ای از گسترش آزادی‌های سیاسی و اجتماعی، موسوم به‌بهار پراگ در چکسلواکی آغاز شد که تا اواسط همان سال و اشغال این کشور به‌وسیله ارتش سرخ شوروی ادامه داشت.
– در سال ۲۰۰۵م؛ اریس، بزرگ‌ترین سیارۀ کوتوله در منظومۀ شمسی کشف شد.
زادروزها
– زادروز شهاب‌الدین محمد شاه جهان (شاه جهان اعظم) در سال ۱۵۹۲م؛ فرزند جهانگیر و پنجمین امپراتور سلسلۀ گورکانیان هند
– زادروز رودولف کریستف یوکن در سال ۱۸۴۶م؛ فیلسوف آلمانی و برندۀ جایزۀ ادبی نوبل ۱۹۰۸م
– زادروز کنراد آدناور در سال ۱۸۷۶م؛ دولت‌مرد محافظه‌کار آلمانی از حزب اتحادیۀ دموکرات مسیحی آلمان و نخستین صدراعظم جمهوری فدرال آلمان
– زادروز پاراماهانزا یوگاناندا (موکوندا لعل گوش) در سال ۱۸۹۳م؛ یوگی هندی و گورویی که به‌بسیاری از غربی‌ها، روش کریا یوگا را به‌وسیلۀ کتابش معرفی کرد.
– زادروز کتلین کنیون در سال ۱۹۰۶م؛ انسان‌شناس، و باستان‌شناس اهل بریتانیا که او را از مهم‌ترین باستان‌شناسان سدۀ ۲۰م و از شاخص‌ترین افراد در زمینۀ شناخت دوران نُوسنگی در هلال حاصل‌خیز می‌دانند. وی در فرهنگ عامه برای کشف و حفاری شهر اریحا (جریکو) که توصیف آن در کتاب مقدس ذکر شده‌بود شناخته شده‌است.
– زادروز ذوالفقار علی بوتو در سال ۱۹۲۸م؛ سیاست‌مدار پاکستانی و پدر بی‌نظیر بوتو و بنیان‌گذار حزب مردم پاکستان
– زادروز رابرت کینلوچ ماسی سوم در سال ۱۹۲۹م؛ روزنامه‌نگار و مورخ آمریکایی که بیشتر کار خود را وقف مطالعه و نوشتن در مورد خاندان رومانوف (خانوادۀ امپراتوری روسیه) کرد. او در سال ۱۹۸۱م جایزۀ پولیتزر را برای «زندگی‌نامۀ پیتر کبیر: زندگی و جهان او» دریافت کرد. وی همچنین برای کتاب «کاترین کبیر: پرترۀ یک زن» در سال ۲۰۱۱م جوایزی دریافت نمود.
– زادروز اومبرتو اکو در سال ۱۹۳۲م؛ نشانه‌شناس، فیلسوف، متخصص قرون وسطی، منتقد ادبی و رمان‌نویس ایتالیایی
– زادروز هایائو میازاکی در سال ۱۹۴۱م؛ انیماتور، کارگردان، تهیه‌کننده، فیلم‌نامه‌نویس، نویسنده و مانگاکا (نویسنده، یا تصویرگر مانگا) ژاپنی و یکی از بنیان‌گذاران استودیو جیبلی (یک استودیوی پویانمایی مستقر در بخش کوگانی در منطقۀ تاما در توکیو پایتخت ژاپن)
درگذشت
– درگذشت ژان شاردن در سال ۱۷۱۳م؛ جواهرفروش و جهانگرد فرانسوی که کتاب ۱۰ جلدیِ او به‌نام «سفرهای سِر ژان شاردن» به‌عنوان یکی از بهترین کارهای پژوهش‌گران غربی دربارهٔ ایران و خاور نزدیک برشمرده می‌شود.
– درگذشت ادوارد گرانویل براون در سال ۱۹۲۶م؛ خاورشناس و ایران‌شناس پُرآوازۀ بریتانیایی که کتاب‌های زیادی در زمینۀ تاریخ و ادبیات نگاشته‌است.
– درگذشت آندری پلاتونوف در سال ۱۹۵۱م؛ روزنامه‌نگار و داستان‌نویس سوسیالیست و منتقد نظام شوروی (حکومت استالین)
– درگذشت ماکس برن در سال ۱۹۷۰م؛ فیزیک‌دان و ریاضی‌دان آلمانی و یهودی‌تبار که در سال ۱۹۵۴م جایزۀ نوبل فیزیک گرفت. او یکی از ۱۱ نفری بود که بیانیۀ راسل‌اینشتین را امضاء کردند.
– درگذشت اوزه‌بیو داسیلوا فریرا در سال ۲۰۱۴م؛ مهاجم سابق تیم ملی فوتبال پرتغال که از وی به‌عنوان یکی از بهترین بازیکن‌ها و نماد فوتبال پرتغال نام برده می‌شود. وی اولین برندۀ توپ طلای اروپا و آقای گل جام جهانی ۱۹۶۶م لندن بود.
