یکم/۱ دسامبر در تاریخ را می‌خوانید.
مناسبت‌ها
– روز جهانی ایدز
وقایع
– در سال ۱۸۶۲م؛ آبراهام لینکلن در سخنرانی جنجالی‌اش ۱۰ روز پیش از اعلامیۀ آزادی بردگان، به‌لزوم آزادی بردگان اشاره کرد.
– کسب خودمختار توسط کشور جمهوری آفریقای مرکزی از فرانسه در سال ۱۹۵۸م
– کسب خودمختار توسط کشور پاپواگینه‌نو از استرالیا در سال ۱۹۷۳م
زادروزها
– زادروز آنا کومنِنه در سال ۱۰۸۳م؛ تاریخ‌نگار بیزانسی و دختر آلکسیوس یکم کومننوس، امپراتور وقت بیزانس
– زادروز ابن العدیم در سال ۱۱۹۲م؛ فقیه، محدث، تاریخ‌نگار و زندگی‌نامه‌نویس برجستۀ شامی در نیمۀ اول سدۀ ۷ه.ق
– زادروز تاکدا شینگن در سال ۱۵۲۱م؛ از نامدارترین جنگاوران تاریخ ژاپن و در عین حال مدیری لایق برای کشورداری که شهرت او جهانی است و در خودِ ژاپن، شهرتی فراتر از امپراتوران دارد و هر ساله برای یادبودش جشنوارۀ شینگن برگزار می‌شود.
– زادروز نیکلای ایوانوویچ لوباچفسکی در سال ۱۷۹۲م؛ ریاضی‌دان روس که هر چند دربارۀ موضوعات متنوعی از قبیل مکانیک، اخترشناسی، نظریۀ احتمالات، تحلیل ریاضی (آنالیز) و جبر پژوهش کرد و مقاله و کتاب نوشت، اما نام او را فعالیت در زمینۀ هندسه و ابداع هندسۀ نااقلیدسی در تاریخ ماندگار کرد. امروزه اغلب هندسۀ هذلولوی را به‌نام او، هندسۀ لوباچفسکی می‌نامند.
– زادروز گئورگی ژوکوف در سال ۱۸۹۶م؛ فرماندۀ نظامی و سیاست‌مدار اتحاد جماهیر شوروی و موفق‌ترین فرماندۀ زمینیِ جنگ جهانی دوم که شهر برلین به‌دست او گشوده‌شد.
– زادروز مینورو یاماساکی در سال ۱۹۱۲م؛ معمار نوگرای آمریکایی قرن ۲۰م ژاپنی‌تبار که شهرت او به‌خاطر طراحی برج های مرکز تجارت جهانی است که در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱م در حملۀ تروریستی تخریب شدند. این برج ها با ارتفاع ۴۱۷ و ۴۱۵ متر، بلندترین ساختمان‌های جهان بودند که در سال ۱۹۷۳م افتتاح شدند.
– زادروز مت مونرو در سال ۱۹۳۰م؛ خوانندۀ انگلیسی که به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین سرگرمی‌سازان بین‌المللی در دهۀ ۱۹۶۰م شناخته می‌شود.
– زادروز ریچارد پرایر در سال ۱۹۴۰م؛ مجری استندآپ کمدی، هنرپیشه، منتقد اجتماعی، رئیس تشریفات و نویسندۀ آمریکایی
– زادروز جان پاول دنزمور در سال ۱۹۴۴م؛ موسیقی‌دان، فیلم‌ساز، یکی از اعضاء و نوازندۀ درام گروه دورز (یکی از تأثیرگذارترین و جنجال‌برانگیزترین گروه‌های راک دهۀ ۶۰م)
– زادروز طاهر بن جلون در سال ۱۹۴۴م؛ شاعر و نویسندۀ مراکشی به‌زبان فرانسه
– زادروز دانیل پناک در سال ۱۹۴۴م؛ نویسندۀ ادبی و فیلم‌نامه‌نویس معاصر فرانسوی که در سال ۲۰۰۷م جایزۀ رنودو را به‌خاطر رمان «غم مدرسه» دریافت کرد.
– زادروز پابلو اسکوبار در سال ۱۹۴۹م؛ قاچاقچی کلمبیایی کوکائین که به‌عنوان ثروتمندترین قاچاقچی تاریخ بشر شناخته می‌شود و با القابی چون پدرخوانده، رئیس، جادوگر، رابین‌هود، بزرگ‌ترین گانگستر جهان، قاچاقچی افسانه‌ای، سلطان کوکائین، یکی از مشهورترین چهره‌های تاریخ معاصر کلمبیاست که در دهه‌های ۸۰ و ۹۰م به‌کابوس این کشور تبدیل شده‌بود.
– زادروز سباستین پینیه‌را در سال ۱۹۴۹م؛ رئیس‌جمهور شیلی، از میلیاردرها و اقتصاددانان محافظه‌کار این کشور
– زادروز جاکو پاستوریوس در سال ۱۹۵۱م؛ موسیقی‌دان جَز اهل آمریکا
– زادروز بیلی چایلدیش در سال ۱۹۵۹م؛ هنرمند بریتانیایی در زمینه‌های نقاشی، موسیقی، شعر، نویسندگی، عکاسی و فیلم‌سازی
– زادروز سارا کیت سیلورمن در سال ۱۹۷۰م؛ کمدین، نویسنده، بازیگر، خواننده و موسیقی‌دان آمریکایی
درگذشت
– درگذشت ابوسعید بهادرخان در سال ۱۳۳۵م؛ پسر و جانشین الجایتو و آخرین فرمانروای ایلخانان مغول در ایران
– درگذشت لورنتسو گیبرتی در سال ۱۴۵۵م؛ پیکره‌ساز، معمار، و نویسندۀ ایتالیایی و از هنرمندان مکتب رنسانس
– درگذشت مارکی دو ساد در سال ۱۸۱۴م؛ نویسنده و فیلسوف فرانسوی
– درگذشت الکساندر یکم در سال ۱۸۲۵م؛ امپراتور روسیه که در زمان خود، کارهای جدیدی انجام داد. او سازمان پلیس مخفی را منحل کرد. ممنوعیت سفر به‌خارج را برداشت و ممیزی و سانسور کتاب‌ها را نیز لغو کرد. او همچنین آموزش و پرورش را اصلاح نمود و زندگی بسیاری از بردگان را بهبود بخشید. البته او بعدها از اصلاحاتش مأیوس و سرخورده شد و شیوه‌های سختگیرانه‌ای را در پیش گرفت که باعث نارضایتی مردم شد.
– درگذشت جان آستین در سال ۱۸۵۹م؛ از حقوق‌دانان و متفکرین انگلیسی‌تبار قرن ۱۹م که با رویکرد پوزیتیویستی که به‌قانون داشت، از سوی اکثر متخصصان به‌عنوان خالق مکتب حقوق تحلیلی شناخته شده‌است.
– درگذشت کلنل سر جرج اورست در سال ۱۸۶۶م؛ نقشه‌بردار و جغرافی‌دان اهل ولز که منصب سر نقشه‌بردار کل هند را از سال ۱۸۳۰م تا ۱۸۴۳م بر عهده داشت. مسئولیت تکمیل پروژۀ بررسیِ مثلثاتیِ بزرگ تا حد زیادی بر عهدۀ اورست بود که با دقت علمی به مساحیِ کل شبه‌قارۀ هند در امتداد قوس نصف‌النهار از جنوب هند تا نپال با فاصلۀ حدود ۲٬۴۰۰ کیلومتر (۱٬۵۰۰ مایل) می‌پرداخت. این مساحی توسط ویلیام لمبتون در سال ۱۸۰۶م آغاز شد و عملیات آن چندین دهه به‌طول انجامید. انجمن سلطنتی جغرافیا در سال ۱۸۶۵م کوه اورست را در زبان انگلیسی به‌نام و افتخار او نام‌گذاری کرد. هر چند که او مخالف این امر بود.
– درگذشت آلفرد تیر ماهان در سال ۱۹۱۴م؛ افسر نیروی دریایی آمریکا، ژئواستراتژیست و مربی که نویسندۀ کتاب اثرگذار و نامدار تاثیر و نفوذ قدرت دریایی در تاریخ بود. او در این کتاب اثبات می‌کرد که نیروی دریایی، عاملی قاطع برای فرمانروایی بر جهان بوده‌‌است.
– درگذشت گادفری هارولد هاردی در سال ۱۹۴۷م؛ ریاضی‌دان انگلیسی که به‌خاطر کارهایش در نظریۀ اعداد و آنالیز ریاضی شهرت دارد.
– درگذشت ادوارد الکساندر کراولی در سال ۱۹۴۷م؛ رازوَرز، جادوگر مراسمی، نویسنده، شاعر، کوهنورد و هنرمند انگلیسی که با بنیان‌گذاری آیین تلما به‌شهرت رسید. او خود را به‌عنوان فرستاده‌ای معرفی کرد که در اوایل قرن ۲۰م آغاز عصر هوروس را به‌بشریت ندا می‌داد. عمده‌شهرت او به‌خاطر انتشار بحث‌برانگیز کتاب شریعت در آیین تلما است.
– درگذشت جان هالدین در سال ۱۹۶۴م؛ متخصص ژنتیک و زیست‌شناسی تکاملی اهل بریتانیا و از دانشمندان مارکسیست و کمونیست
– درگذشت داوید بن گوریون در سال ۱۹۷۳م؛ بنیان‌گذار اصلی و اولین نخست‌وزیر اسرائیل و رهبر برجستۀ جامعۀ یهودیانِ مقیم فلسطین، تحت قیمومت انگلستان
– درگذشت رومن گاری در سال ۱۹۸۰م؛ نویسنده، فیلم‌نامه‌نویس، کارگردان، خلبان در جنگ جهانی دوم و دیپلمات فرانسوی
– درگذشت جیمز آرتور بالدوین در سال ۱۹۸۷م؛ رمان‌نویس، مقاله‌نویس و نمایش‌نامه‌نویس آمریکایی
– درگذشت جرج جوزف استیگلر در سال ۱۹۹۱م؛ اقتصاددان آمریکایی و برندۀ جایزۀ نوبل در سال ۱۹۸۲م
– درگذشت استفان گراپلی در سال ۱۹۹۷م؛ نوازندۀ فرانسوی ویولن و از معدود نوازندگان ویولن جاز
– درگذشت کریستا ولف در سال ۲۰۱۱م؛ نویسندۀ آلمانی که او را مشهورترین نویسندۀ زن آلمانی قرن ۲۰م، در کنار گونتر گراس، از مهم‌ترین چهره‌های ادبیات پس از جنگ دوم می‌خوانند.
