آرایش مردانه؛ از هخامنشیان تا پادشاهان معاصر ایران! + تصاویر

قدمت آرایش مردانه در ایران!

آرایش به معنیِ افزودن و پیرایش به معنیِ کم‌کردن است. معمولاً آرایش برای بانوان و پیرایش جهت آقایان استفاده می‌شود؛ مانند سلمانی‌های مردانه و آرایش‌گاه‌های زنانه. سال‌هاست که سلمانی‌های مردانه تبدیل به آرایش‌گاه شده و خدماتی مانند وکس، مش، لایت، برداشتن ابرو و سولاریوم و دیگر کارهای مشابه را در جهت آرایش مردانه نیز ارائه می‌دهند. امروزه در گوشه‌و‌کنار گهگاه می‌شنویم که فلان آقا زیرابرو برمی‌دارد و آرایش می‌کند؛ با توجه به فرهنگ فعلیِ جامعه‌ی ما، این مسئله کماکان از نظر بسیاری، هنجارشکنی محسوب می‌شود، اما آیا می‌دانستید که در تاریخ ما، سابقه‌ی آرایش مردانه قدمتی دیرینه دارد؟!

آرایش مردان از هخامنشیان تا قاجاریان

سابقه‌‌ی آرایش در مردان به دوره‌ی هخامنشیان تخمین زده شده‌است. «هرودوت» مورخ یونانی، در توصیف شاهان می‌گوید که بر چشمان‌شان سرمه می‌زدند و موهای‌شان را بلند و فِر می‌کردند. لباس‌های فاخر می‌پوشیدند و از انواع‌و‌اقسام زیورآلات هم استفاده می‌کردند. «لیلا پاپلی یزدی» (باستان‌شناس) نیز می‌گوید که در نگاره‌های هخامنشیان کاملاً این مطلب مشهود است که در آن‌دوره مردان آرایش می‌کرده‌اند. البته باید گفت که جنسیت و قدرت در گذشته با شکل امروزش تفاوت داشته‌است.‌ شاه به‌عنوان عامل سمبولیک قدرت و زیباییِ مطلق، در مقابل دشمنِ شکست‌خورده معرفی می‌شده‌است. در نگاره‌های قدیمی، شاه به مردانه‌ترین شکل ممکن تصویر شده‌است؛ با اندازه‌ای بزرگ‌تر از سایرین، با ریش پُرپشتِ آراسته.

در واقع هر قدر آراستگی بیش‌تر بوده، شُکوه و عظمت بیش‌تری را به نمایش می‌گذاشته‌است. نوع آرایش معرف گروه طبقاتیِ شخص می‌بوده‌است و این رسم کماکان تا دوره‌ی قاجار ادامه داشته‌است. در دوره‌ی صفویه «شاه‌عباس کبیر» هم همین رسم را به نحو احسن انجام می‌داده‌است و حتی نقل شده که از کرم‌پودر هم استفاده می‌کرده‌است، که از روی تصاویر به‌جای‌مانده از چهل‌ستون، این امر کاملاً مشهود و پیداست. این موضوع در زمان قاجار هم بسیار رواج داشته‌است؛ به‌طوری‌که نقل است که «فتحعلی‌شاه قاجار» آرایش کامل می‌کرده، کفش پاشنه‌بلند می‌پوشیده، سرمه به چشمانش می‌کشیده، موی و ریش خود را پوش می‌داده و گونه‌هایش را سُرخاب می‌مالیده‌است.

مواد آرایشی در دوران نُوسنگی

قدمت استفاده از لوازم آرایش به دوران نُوسنگی هم می‌رسد؛ به شکلی که در کاوش‌های باستان‌شناسی، مواد آرایشی در مناطق مسکونی یافت شده‌است. برای مثال شئ‌ای به‌نام «بزک‌ساب» که گویا برای ساییدن سنگ‌های معدنی و گیاهان رنگی، جهت رنگ‌آمیزیِ بدن استفاده می‌شده‌است را یافته‌اند. با توجه به قرارگیریِ این اشیاء در فضاهای مسکونی، مشخص نیست که دقیقاً مردان استفاده می‌کرده‌اند یا زنان؟ حتی اکنون هم درباره‌ی اشیاء یافت‌شده در داخل قبرها دیگر نمی‌توان با قاطعیت گفت که اگر لوازم آرایش داشته، پس جنازه مربوط به یک زن می‌باشد؛ چرا که در هر دوره‌ای مردان هم از آن استفاده می‌کرده‌اند. تنها راه تشخیص دقیق جنسیت آن‌ها، تنها با آزمایش دی‌ان‌ای ممکن است. البته در اواخر دوره‌ی قاجار کم‌کم استفاده از لوازم آرایش توسط مردان کم‌رنگ می‌شود.

نگارش و گردآوری؛ قجرتایم