پنجم/۵ دی‌ماه در تاریخ را می‌خوانید.
مناسبت‌ها
وقایع
– زمین‌لرزۀ بم با شدت ۶/۶ ریشتر در سال ۱۳۸۲خ که باعث مرگ و آسیب بیش از ۵۰ هزار نفر شد.
– تظاهرات جنبش سبز در تاسوعا و عاشورا در سال ۱۳۸۸خ
– چهلم کشته‌شدگان اعتراضات آبان ۱۳۹۸، در سال ۱۳۹۸خ
زادروزها
– زادروز ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم (رودکی، استاد شاعران) در سال ۲۳۷خ؛ نخستین شاعر مشهور پارسی‌سرای ایرانی در دورۀ سامانی در سدۀ ۴ه.ق و استاد شاعران این قرن در ایران. در اشعار رودکی با باور به‌ناپایداری و بی‌وفایی جهان، اندیشۀ غنیمت‌شمردن فرصت، شادی و شادنوشی روبه‌رو می‌شویم.
– زادروز علی جوان در سال ۱۳۰۵خ؛ فیزیک‌دان و مخترع ایرانی که نخستین لیزر گازی هلیوم‌نئون جهان ساختۀ وی می‌باشد و استاد بازنشستۀ دانشکدۀ فیزیک دانشگاه ام‌آی‌تی
– زادروز بهرام بیضایی در سال ۱۳۱۷خ؛ نویسنده و کارگردان فیلم و نمایش که از کارهای دیگرش می‌شود تدوین فیلم، تهیۀ فیلم، مقاله‌نویسی، ترجمۀ چند نمایشنامه، نگارش یکی‌دو داستان و چند شعر و انبوهی پژوهش تاریخی و ادبی و استادی در دانشگاه را برشمرد. بیضایی از فیلم‌سازان صاحب‌سبک و معتبر و از نویسندگان و اندیشمندان برجستۀ نمایش و ادبیات نوین فارسی به‌شمار می‌رود.
– زادروز شهلا ناظریان در سال ۱۳۲۲خ؛ صداپیشه، مجری رادیو و بازیگر اهل ایران
– زادروز منصور کوشان در سال ۱۳۲۷خ؛ شاعر، نویسنده، پژوهش‌گر و روزنامه‌نگار که برندۀ جایزۀ آزادی بیان اوسیتزکی در سال ۱۳۸۹خ (نوامبر ۲۰۱۰م) و لوح سپاس تندیس اثر برتر ادبیات نمایشی جشنوارۀ خانۀ تئاتر ایران در سال ۱۳۸۷خ (مِی ۲۰۰۹م) است. او پس از چندین‌بار بازداشت‌شدن، سرانجام در سال ۱۳۷۷خ، در دورۀ رئیس‌جمهوری محمد خاتمی، به‌خاطر انتشار بیانیۀ «ما نویسنده‌ایم» یا «متن ۱۳۴ نویسنده» و سردبیری مجله‌های تکاپو، «بوطیقای نُو»، و «آدینه»، انتشار متن «منشور کانون نویسندگان»، داشتن چند کتاب غیرقابل انتشار در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و فعالیت در جمع مشورتی کانون نویسندگان، در دادگاه انقلاب، همراه با دیگر دوستان و همکارانش محکوم به‌مرگ شد.
– زادروز سعید بشیرتاش در سال ۱۳۴۴خ؛ نویسنده، جراح و دندان‌پزشک مقیم بروکسل و فعال سیاسی ملی‌گرای ایرانی و مخالف جمهوری‌اسلامی
– زادروز نازنین زاغری (زاغری-رتکلیف) در سال ۱۳۵۷خ؛ شهروند دوتابعیتی بریتانیایی‌ایرانی که از ۳ آوریل ۲۰۱۶ تا ۱۶ مارس ۲۰۲۲م در ایران بازداشت بود. او در فروردین‌ماه ۱۳۹۵خ به‌جرم «توطئه برای سرنگونی حکومت ایران» به ۵ سال زندان محکوم شد و در تاریخ ۱۷ مارس ۲۰۲۰م در طول همه‌گیری کووید-۱۹ در ایران، در حالی که تحت نظر بود، به‌طور موقت آزاد شد. وی با رویترز همکاری داشته و همواره اتهامات جاسوسی علیه خود را رَد کرده و شوهرش معتقد است که همسرش «به‌عنوان اهرم فشاری که انگلیس به‌خاطر تحویل‌ندادن تانک به‌ایران در سال ۱۹۷۹م به‌ایران بدهکار بود، زندانی شد.» او به‌همراه انوشه آشوری پس از پرداخت ۵۳۰ میلیون‌دلار به‌جمهوری‌اسلامی، در تاریخ ۲۵ اسفندماه ۱۴۰۰خ از ایران خارج شد.
– زادروز حسن یزدانی چراتی در سال ۱۳۷۳خ؛ کُشتی‌گیر آزادکار در دستۀ ۸۶ کیلوگرم که در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶خ با رأی مردم به‌عنوان بهترین ورزشکار مرد سال ایران و در سال ۲۰۲۰م نیز در نظرسنجی اتحادیۀ جهانیِ کُشتی، از سوی طرفداران به‌عنوان محبوب‌ترین آزادکار جهان انتخاب شد.
درگذشت
– درگذشت (به‌روایات نه چندان معتبر) زرتشت یا زردشت؛ رهبر و اصلاح‌گر دینی، فیلسوف و شاعر ایرانی که به‌پیروانش آموخت؛ هستی میدان نبرد نیروهای خِیر و شرّ است و انسان آزاد است که جایگاه خود در این مبارزه را انتخاب کند. آموزه‌های او هستۀ اصلی مزدیسنا را می‌سازد.
– درگذشت ایرج (حشمت‌الله) بسطامی در سال ۱۳۸۲خ؛ خوانندۀ موسیقی سنتی و تصنیف معروف گل‌پونه‌ها که در زمین‌لرزۀ بم درگذشت.
– درگذشت اکبر رادی در سال ۱۳۸۶خ؛ نمایشنامه‌نویس و داستان‌نویس معاصر و یکی از مهم‌ترین نمایشنامه‌نویسان تاریخ زبان فارسی
