چهاردهم/۱۴ مارس در تاریخ را می‌خوانید.
مناسبت‌ها
– روز جهانی چیپس
– روز جهانی عدد پی، یا ریاضیات
وقایع
– در سال ۱۹۷۸م؛ اسرائیل برای مقابله با مبارزان فلسطینی به‌لبنان حمله و مناطق جنوبی این کشور را اشغال کرد.
زادروزها
– زادروز گئورگ فیلیپ تیلِمان در سال ۱۶۸۱م؛ آهنگ‌ساز آلمانی باروک و نوازندۀ چندین ساز مختلف
– زادروز ویکتور امانوئل دوم در سال ۱۸۲۰م؛ شاه ساردنی در میان سال‌های ۱۸۴۹ تا ۱۸۶۱م و شاه ایتالیا تا سال ۱۸۷۸م بود. او پدر اومبرتوی یکم و پدر بزرگ ویکتور امانوئل سوم بود.
– زادروز تئودور دو بانویل در سال ۱۸۲۳م؛ شاعر، نمایش‌نامه‌نویس، روزنامه‌نگار و منتقد درام قرن ۱۹م اهل فرانسه
– زادروز جوانی ویرجینیو اسکیاپارلی در سال ۱۸۳۵م؛ ستاره‌شناس و پژوهش‌گر تاریخ نجوم ایتالیایی
– زادروز پاول ارلیش در سال ۱۸۵۴م؛ زیست‌شناس آلمانی و برندۀ جایزۀ نوبل فیزیولوژی و پزشکی در سال ۱۹۰۸م که به‌خاطر مطالعۀ دستگاه ایمنی این جایزه را دریافت کرد.
– زادروز آلبرت اَینشتَین در سال ۱۸۷۹م؛ فیزیک‌دان نظری آلمانی که نظریۀ نسبیت را به‌عنوان مهم‌ترین دستاوردش توسعه داد که در کنار مکانیک کوانتومی دو ستون فیزیک مدرن به‌شمار می‌روند و به‌خاطر تأثیرش بر فلسفۀ علم نیز شناخته می‌شود. در نظر عامۀ مردم، اینشتین بیشتر به‌خاطر فرمول هم‌ارزی جرم و انرژی شهرت دارد که از آن به‌عنوان معروف‌ترین فرمول در سراسر جهان یاد می‌شود. او برای خدماتش در زمینۀ فیزیک نظری و به‌ویژه کشف قانون اثر فوتوالکتریک، موفق به‌کسب جایزۀ نوبل در سال ۱۹۲۱م شد.
– زادروز ملا مصطفی بارزانی در سال ۱۹۰۳م؛ از رهبران جنبش ملی‌گرای کُرد و نخستین رهبر حزب دموکرات کردستان عراق که سال‌های متعدد، رهبری عملیات مسلحانه برای خودمختاری کردستان عراق را به‌عهده داشت.
– زادروز رمون آرون در سال ۱۹۰۵م؛ جامعه‌شناس، فیلسوف، مورخ و مفسر سیاسی فرانسوی
– زادروز آندره پیر دو ماندیارگه در سال ۱۹۰۹م؛ نویسندۀ قرن ۲۰م اهل فرانسه
– زادروز ویلیام مونتگمری وات در سال ۱۹۰۹م؛ استاد رشتۀ زبان عربی و مطالعات اسلامی در دانشگاه ادینبورگ در اسکاتلند
– زادروز عبدالسلام پیرمحمدزاده دهاتی در سال ۱۹۱۱م؛ از شاعران پارسی‌گوی و نویسندگان تاجیکستان
– زادروز دیان آربس در سال ۱۹۲۳م؛ عکاس آوانگارد اهل ایالات متحدۀ آمریکا
– زادروز اقرار علیف در سال ۱۹۲۴م؛ مورخ اهل شوروی و جمهوری آذربایجان، با تألیف بیش از ۱۶۰ مقاله و کتاب
– زادروز کوئینسی جونز در سال ۱۹۳۳م؛ آهنگ‌ساز، تنظیم‌کننده و تهیه‌کنندۀ موسیقی اهل آمریکا
درگذشت
– درگذشت کارل هاینریش مارکس در سال ۱۸۸۳م؛ فیلسوف، اقتصاددان، تاریخ‌نگار، جامعه‌شناس، نظریه‌پرداز سیاسی، روزنامه‌نگار و سوسیالیست انقلابی آلمانی
– درگذشت جرج ایستمن در سال ۱۹۳۲م؛ مخترع فیلم رول، کارآفرین و بنیان‌گذار آمریکایی کمپانی کداک که عکاسی را برای همۀ مردم ممکن کرد.
– درگذشت فردریش سالومون (فریتس پرلز) در سال ۱۹۷۰م؛ روان‌پزشک و روان‌درمان‌گر برجستۀ آلمانی‌الاصل که اصطلاح «گشتالت درمانی» را به‌منظور شناخت روشی برای روان‌درمانی که به‌همراه همسرش لورا پرلز در دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰م ایجاد کرده‌بودند ابداع کرد.
– درگذشت ویلیام آلفرد فاولر در سال ۱۹۹۵م؛ اخترفیزیک‌دان آمریکایی که نباید با اخترشناس بریتانیایی، آلفرد فاولر اشتباه گرفته‌شود. فولر در سال ۱۹۶۳م موفق به‌دریافت جایزۀ هنری نوریس راسل از جامعۀ اخترشناسی آمریکا شد. از جایزه‌های دیگر وی می‌توان به‌جایزۀ وتلسن در سال ۱۹۷۳م، مدال ادینگتون در سال ۱۹۷۸م، مدال بروس در سال ۱۹۷۹م و جایزۀ نوبل فیزیک در سال ۱۹۸۳م، به‌دلیل مطالعه‌های نظری و تجربی دربارۀ واکنش‌های هسته‌ای در اهمیت تشکیل عناصر مختلف شیمیایی در گیتی اشاره کرد.
– درگذشت فرد زینمان در سال ۱۹۹۷م؛ کارگردان سرشناس اتریشی‌آمریکایی و برندۀ ۴ جایزۀ اسکار بهترین کارگردانی برای فیلم‌هایی در ژانرهای گوناگون
– درگذشت لنارت مری در سال ۲۰۰۶م؛ سیاست‌مدار، نویسنده، مترجم و دومین رئیس‌جمهور کشور استونی
– درگذشت استیون ویلیام هاوکینگ (استفن هاوکینگ) در سال ۲۰۱۸م؛ فیزیک‌دان نظری، کیهان‌شناس و نویسندۀ انگلستانی و مدیر تحقیقات مرکز کیهان‌شناسی نظری در دانشگاه کمبریج
