یکم/۱ ژوئن در تاریخ را می‌خوانید.
مناسبت‌ها
– روز جهانی کودک
وقایع
– در سال ۱۲۱۵م؛ ژونگدو (پکن امروزی) به‌تصرف چنگیزخان درآمد.
– در سال ۱۵۳۵م؛ قوای اسپانیایی، تونس را که در کنترل امپراتوری عثمانی بود، به‌اشغال خود درآورند.
– در سال ۱۸۶۹م؛ توماس ادیسون ماشین الکتریکی ابداعی خود را که برای آسان‌سازی کار رأی‌گیری در انتخابات ساخته‌بود، ثبت کرد.
– در سال ۱۹۴۱م؛ جزیرۀ کرت، در جریان جنگ جهانی دوم به‌تصرف قوای آلمانی درآمد.
– در سال ۱۹۶۰م؛ اولین تلویزیون در زلاندنو (قلمرو همسود نیوزیلند) شروع به‌مخابرۀ برنامه کرد.
– در سال ۱۹۷۴م؛ کنیا خودمختاری کسب کرد.
– در سال ۱۹۷۹م؛ اولین دولت سیاه‌پوستان در رودزیا پس از ۹۰ سال تشکیل شد.
– در سال ۱۹۸۰م؛ نخستین شبکۀ خبری کابْلی، به‌اختصار سی‌ان‌ان شروع به‌مخابرۀ برنامه کرد.
– در سال ۱۹۹۰م؛ جرج هربرت واکر بوش، رئیس‌جمهور ایالات متحده و میخائیل گورباچف، رهبر شوروی سابق، پیمان منع گسترش سلاح‌های شیمیایی را امضاء کردند.
– در سال ۲۰۱۲م؛ بوئینگ ۷۴۷-۸ اینترکانتیننتال، در خطوط هوایی لوفتانزا آلمان معرفی شد.
زادروزها
– زادروز کارل فون کلاوزویتس در سال ۱۷۸۰م؛ اندیشمند نظامی و از ارتشیان پروس که اثر او در مورد جنگ، سرچشمۀ نظریات راهبردی در علم نظامی بوده و از ارزش بالایی برخوردار است.
– زادروز نیکلا لئونار سدی کارنو در سال ۱۷۹۶م؛ فیزیک‌دان و مهندسی فرانسوی که قانون دوم ترمودینامیک را کشف کرد و چرخۀ کارنو (یک چرخۀ ترمودینامیکی بازگشت‌پذیر) در ماشین‌های گرمایی به‌نام اوست.
– زادروز اوتو (اوتون) در سال ۱۸۱۵م؛ نخستین شاه یونان معاصر
– زادروز پتروس آبراهامی دوریان در سال ۱۸۵۱م؛ شاعر، نمایش‌نامه‌نویس، مترجم و بازیگر ارمنی
– زادروز لاجر سیلبَریس در سال ۱۸۷۴م؛ در سال ۱۹۰۲م آتش‌فشان کوه پله در جزیرۀ مارتینیک فوران کرد و تمامی ۳۰ هزار نفر جمعیت شهر سنت‌میر کشته شدند، به‌جز یک‌نفر زندانی که او نیز قرار بود روز بعد اعدام شود. از نکات عجیب این حادثه وجود زندانی ۲۷ ساله‌ای به‌نام «Ludger Sylbaris» بود، که قرار بود در تاریخ ۹ مِی ۱۹۰۲م؛ یعنی درست یک‌روز بعد از وقوع آتش‌فشان اعدام شود، اما در کمال ناباوری تمام ساکنین این جزیره به‌جز لاجر سیلبَریس جان خود را از دست دادند.
– زادروز ویلیام استندیش نولز در سال ۱۹۱۷م؛ شیمی‌دان آمریکایی که در سال ۲۰۰۱م یکی از ۳ نفری بود که جایزۀ نوبل شیمی را دریافت کرد.
– زادروز اندی سمیوئل گریفیت در سال ۱۹۲۶م؛ بازیگر، تهیه‌کننده، خوانندۀ برندۀ جایزۀ گرمی و نویسندۀ آمریکایی
– زادروز مَریلین مونرو در سال ۱۹۲۶م؛ بازیگر، مدل و خوانندۀ آمریکایی که به‌بازی در شخصیت‌های کمدی کلیشۀ بلوند احمق معروف بود و به‌یکی از محبوب‌ترین سمبل‌های جذابیت جنسی دهۀ ۱۹۵۰م و اوایل دهۀ ۱۹۶۰م تبدیل گشت و نشانی از انقلاب جنسی دوران بود.
– زادروز چارلی ویلسون در سال ۱۹۳۳م؛ سیاست‌مدار و افسر ارتش آمریکایی و عضو مجلس نمایندگان ایالات متحده از تگزاس که از بازیگران اصلی عملیات تندباد (Operation Cyclone) که در آن یک‌میلیارد دلار کمک مالی و تسلیحاتی به‌گروه‌های مجاهدین در جنگ علیه شوروی انجام شد، بود. بر اساس زندگی آقای ویلسن و نقشش در تجهیز مجاهدین افغان، یک کتاب نوشته شده و فیلم جنگ چارلی ویلسون نیز ساخته شده‌است.
– زادروز مورگان فریمن در سال ۱۹۳۷م؛ بازیگر آمریکایی که برای صدای عمیق خود و نقش‌های گوناگونی که در طیف گسترده‌ای از ژانرهای فیلم ایفا کرده، معروف است. او در طول بیش از ۵ دهه حرفۀ خود، افتخارات گوناگونی از جمله ۱ جایزۀ اسکار، ۱ جایزۀ انجمن بازیگران فیلم و ۱ جایزۀ گلدن‌گلوب دریافت کرده‌است.
– زادروز عبدالله چاتلی در سال ۱۹۵۶م؛ فعال ناسیونالیست تُرک و نئوفاشیست که پس از کلنل آلپارسلان ترکش، به‌عنوان فرد دوم گرگ‌های خاکستری، جریانی که حزب جنبش ناسیونالیست در ترکیه به‌راه انداخت، شناخته می‌شد.
درگذشت
– درگذشت توکوگاوا ایه‌یاسو در سال ۱۶۱۶م؛ بنیان‌گذار شوگون‌سالاری توکوگاوا در ژاپن و نخستین شوگون آن
– درگذشت نیکولا آپِر در سال ۱۸۴۱م؛ مخترع فرانسوی نگهداری از خوراک با هوابندی‌کردن که به‌پدر کنسروسازی مشهور است و همچنین شیرینی‌ساز بود.
– درگذشت جان دیویی در سال ۱۹۵۲م؛ یکی از معروف‌ترین فیلسوفان آمریکایی قرن ۲۰م و از پیشتازان عمل‌گرایی (پراگماتیسم) که آرای انقلابی‌اش در باب سرشت فلسفه، آموزش، جامعه و سیاست، بحث‌های فراوانی را به‌وجود آورد.
– درگذشت آدولف اتو آیشمن در سال ۱۹۶۲م؛ مسئول ادارۀ امور مربوط به‌یهودیان در ادارۀ اصلی امنیت رایش و از افسران بلندپایۀ حزب نازی بود که در جریان جنگ جهانی دوم، دستور فرستادن بسیاری از یهودیان را به‌کوره‌های آدم‌سوزی صادر کرده‌بود.
– درگذشت هلن آدامز کِلِر در سال ۱۹۶۸م؛ نویسندۀ نابینا و ناشنوا و فعال سوسیالیست آمریکایی
– درگذشت ایو سن لوران در سال ۲۰۰۸م؛ طراح لباس مشهور فرانسوی که کارهایش، تأثیر به‌سزایی در صنعت مُد لباس در نیمۀ دوم قرن ۲۰م برجای گذاشت. او به‌خاطر مرسوم‌کردن شلوار زنانه برای مناسبت‌های مختلف و همچنین طراحی کت و شلوار اسموکینگ برای زنان شهرت یافت.
