یالمار شاخت؛ اقتصاد بدون نفت برای ایران!

دکتر «یالمار شاخت»؛ اقتصاددان و ناسیونالیست به‌نام آلمانی برای دادن نظر جهت بهبود اوضاع اقتصادیِ ایران، ۲۰ آبان‌ماه ۱۳۱۴خ وارد تهران شد و با مقامات دولتی، از جمله «رضاشاه پهلوی» ملاقات کرد که روزنامه‌های لندن از آن ابراز ناخرسندی کرده و نوشته‌بودند که «دکتر شاخت» به اشاره‌ی «آدولف هیتلر» به ایران آمده‌است.

از زمان دیدار «شاخت» از ایران بود که انگلیسی‌ها یقین حاصل کردند که «رضاشاه پهلوی» در جستجوی راهی‌ست تا نفود و مداخله‌ی آنان در امور ایران را به حداقل برساند. دکتر «یالمار شاخت» در همان سال، پس از انجام بررسی‌هایی و با توجه به وضعیت ایران، چند طرح مالیاتی و گمرکی و راه صنعتی‌شدن را به «رضاشاه پهلوی» داده‌بود که مورد توجه قرار گرفته و بعضاً اجرا هم شده‌بودند. «شاخت» در پایان جنگ دوم جهانی، به اتهام کمک به ناسیونالیسم افراطیِ آلمان و تقویت آن و همچنین دادنِ خط به «آدولف هیتلر»، دستگیر و محاکمه شد، ولی مجازات نشد. بازپرس انگلیسی، ضمن تحقیق و بازجویی از وی، درباره‌ی دیدارش از تهران از او سؤال کرده‌بود. «شاخت» گفته‌بود که همانند سایر ناسیونالیست‌های آلمانی به ایرانیان علاقه‌مند بوده‌است.

چندی بعد دکتر «محمد مصدق» که با تحریم و محاصره‌ی اقتصادیِ دولت لندن دست‌به‌گریبان بود، از دکتر «شاخت» خواست که «طرح اقتصاد بدون نفت» را برای ایران بنویسد و با خود به تهران بیاورد که او در مهرماه ۱۳۳۱خ با طرح خود به تهران آمد. تابستان سال بعد، «مصدق» راه حل مسائل دیگری را از دکتر «شاخت» خواست که پیش از اتمام کار، حکومت او برانداخته شد. با این وجود، دکتر «شاخت» در فوریه‌ی ۱۹۵۴م (بهمن‌ماه ۱۳۳۲خ) با راه حل‌های خود به تهران آمد که دولت وقت به آن توجه نکرد.

نکته؛ دکتر «شاخت» رئیس پیشین بانک آلمان، وزیر اقتصاد دولت «آدولف هیتلر» و مبتکر کمیسیون پول در سال ۱۹۲۳م، به تورم پول در آلمان وقت پایان داد و ۲۶ کتاب اقتصادی و مدیریت پول و سرمایه‌گذاری نیز نوشته‌است.

تصحیح و تکمیل؛ قجرتایم
نگارش و گردآوری؛ نوشیروان کیهانی‌زاده