پنجم/۵ دسامبر در تاریخ را می‌خوانید.
مناسبت‌ها
– روز جهانی شمع
– روز جهانی داوطلبان برای توسعۀ اقتصادی و اجتماعی
وقایع
– در سال ۱۹۴۱م؛ در پی شرایط بدِ جَوی و نامناسب و محدودبودن انتقال تدارکات به‌خط مقدم و متوقف‌شدن حملۀ نیروهای آلمان در جریان جنگ دوم جهانی به‌مسکو، پایتخت شوروی، نیروهای ارتش سرخ ضد حملۀ یک‌ماهۀ خود برای رفع خطر از مسکو را آغاز کردند که نهایتاً توانستند دشمن را قریب به ۲۵۰ کیلومتر از پایتخت به‌عقب برانند.
زادروزها
– زادروز ژولیوس دوم در سال ۱۴۴۳م؛ یکی از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رُم که او را با القاب پاپ جنگجو و پاپ هراسناک نیز نامیده‌اند. وی یکی از مؤثرترین پاپ‌ها در عصر رنسانس بود. همچنین او کسی بود که باعث نابودی چزاره بورجیا شد و لویی دوازدهم، شاه فرانسه را تکفیر کرد.
– زادروز فیودور ایفانوفیج تیوتچف در سال ۱۸۰۳م؛ شاعر برجسته و دیپلمات روسی که نام او را در کنار الکساندر پوشکین و میخاییل لرمونتوف، در ردیف بزرگ‌ترین شاعران سبک رمانتیسم روسیه آورده‌اند.
– زادروز کریستینا جورجینا روسِتی در سال ۱۸۳۰م؛ شاعر و نویسندۀ مطالب رمانتیک و مذهبی و کودکان انگلیسی
– زادروز آرنولد زومرفلد در سال ۱۸۶۸م؛ فیزیک‌دان نظری آلمانی که در توسعۀ فیزیک اتمی و کوانتومی پیشرو بود و تعداد زیادی دانشجو را برای عصر جدید فیزیک نظری پرورش داد. او بیشترین برندۀ جایزۀ نوبل را در فیزیک تربیت کرده‌است. وی عدد کوانتومی دوم (عدد کوانتومی سمتی) و عدد کوانتومی چهارم (عدد کوانتومی اسپین) را معرفی کرد. همچنین ثابت ساختار ریز را معرفی نمود و در نظریۀ موجی پرتوِ ایکس پیشتاز بود.
– زادروز ریدر ویلیام بولارد در سال ۱۸۸۵م؛ سفیر انگلیس در ایران که در کشورهای دیگری مانند عراق، شوروی، یونان و عربستان هم سِمَت‌های دیپلماتیک داشت و نویسندۀ چندین کتاب می‌باشد.
– زادروز فریتس لانگ در سال ۱۸۹۰م؛ کارگردان و تهیه‌کننده و فیلمنامهنویس سرشناس اتریشی‌آلمانی و یکی از معروف‌ترین سینماگران اکسپرسیونیست آلمانی که پیشنهاد هیتلر و یوزف گوبلس را برای ساخت فیلم برای حزب نازی رَد کرد.
– زادروز الکساندر رودچنکو در سال ۱۸۹۱م؛ هنرمند پیشرو، تندیس‌گر، نقاش، عکاس و طراح گرافیک اهل روسیه و یکی از بنیان‌گذاران جنبش ساخت‌گرایی و همچنین طراح مُد و طراح صحنه در اتحاد جماهیر شوروی که از وی به‌عنوان یکی از نوابغ هنر شوروی یاد می‌شود.
– زادروز گِرشُم شوئلم در سال ۱۸۹۷م؛ فیلسوف و استاد عرفان کلیمی و پایه‌گذار نوین مطالعات کابالا و اولین استاد عرفان کلیمی در دانشگاه عبری اورشلیم
– زادروز والت دیزنی در سال ۱۹۰۱م؛ تاجر، کاریکاتوریست، پویانما، تهیه‌کننده، کارگردان، فیلمنامهنویس، کارآفرین و صداپیشۀ آمریکایی و یکی از چهره‌های سرشناس صنعت انیمیشن آمریکا و سراسر جهان که به‌عنوان یک نماد بین‌المللی و بشردوست شناخته شده‌است و به‌خوبی در طول فعالیت‌هایش در قرن ۲۰م همگان او را می‌شناسند. او و برادرش روی اولیور دیزنی، با عنوان غول تجاری هالیوود مشهورند. وی بنیان‌گذار محصولات والت دیزنی است که بعدها به‌یکی از معروف‌ترین و بهترین شرکت‌های تولید فیلم تبدیل و مشهور شد.
– زادروز ورنر کارل هایزنبرگ در سال ۱۹۰۱م؛ فیزیک‌دان نامدار آلمانی و برندۀ جایزۀ نوبل فیزیک و یکی از بنیان‌گذاران فیزیک کوانتومی که یکی از تأثیرگذارترین دانشمندان در فیزیک نوین به‌شمار می‌رود.
– زادروز استروم ثورموند در سال ۱۹۰۲م؛ سناتور سابق عضو حزب دموکرات ایالات متحدۀ آمریکا که تنها عضو هر یک از مجالس کنگره است که در سن بالاتر از ۱۰۰ سالگی در کنگره عضویت داشته‌است. او در بین جمهوری‌خواهان، طولانی‌ترین دورۀ عضویت را در تاریخ کنگرۀ آمریکا داشته‌است. وی با ۲۴ ساعت و ۱۸ دقیقه سخنرانیِ بی‌وقفه در مجلس سنا، رکوردار اطالۀ بررسی در آن مجلس است. (فیلیباستر در سنای ایالات متحدۀ آمریکا؛ معمولاً به‌هر تاکتیک تأخیری یا آبستراکسیونی گفته‌می‌شود که به‌منظور جلوگیری از به‌رأی‌گذاشته‌شدن یک اقدام به‌کار می‌رود. رایج‌ترین نوع فیلیباستر زمانی رخ می‌دهد که سناتوری تلاش کند به‌رأی‌گذاشته‌شدن طرحی را با ادامه‌دادن بحث بر سرِ اقدام، به‌تعویق انداخته، یا به‌کلی جلوی آن را بگیرد.)
– زادروز یوهانس هیسترس در سال ۱۹۰۳م؛ خواننده و بازیگر هلندی که دارای سابقۀ ۹۰ سال فعالیت می‌باشد و تقریباً تمامی آن، در کشورهای آلمانی‌زبان بوده‌است. او تا سال ۲۰۱۱م (با ۱۰۸ سال سن)، قدیمی‌ترین بازیگر و هنرمند فعال در جهان بود. همچنین به‌شدت مورد علاقۀ هیتلر بود و علی‌رغم علاقۀ هیتلر به‌خودش، همچنان توانست که به‌فعالیت‌های هنری‌اش ادامه دهد.
– زادروز سیسل فرانک پاول در سال ۱۹۰۳م؛ فیزیک‌دان بریتانیای که جایزۀ نوبل فیزیک را در سال ۱۹۵۰م گرفت. او روش عکس‌برداری برای مطالعۀ فرایندهای هسته‌ای را ابداع کرد و همچنین پیون را کشف نمود.
– زادروز لین بیائو در سال ۱۹۰۷م؛ وزیر دفاع چین در سال‌های پس از انقلاب چین که در جنگ علیه ژاپن در جنگ جهانی دوم و جنگ کره علیه نیروهای متحد و در جنگ ویتنام به‌نفع ویتنام شمالی حضور داشت.
– زادروز بومیپول آدولیاده در سال ۱۹۲۷م؛ نهمین پادشاه تایلند از دودمان چاکری که بیشترین طول سلطنت را در میان پادشاهان کنونی جهان داشت. از او به‌عنوان چهره‌ای یاد می‌شود که علی‌رغم وقوع چندین کودتای نظامی در دوران سلطنتش، نقشی مهم در ثبات این کشور داشت. همچنین وی تنها پادشاهی است که تاکنون در ایالات متحدۀ آمریکا متولد شده‌است.
– زادروز شلدون لی گلاشو در سال ۱۹۳۲م؛ فیزیک‌دان مشهور آمریکایی که در سال ۱۹۷۹م به‌همراه عبدالسلام و استیون واینبرگ، جایزۀ نوبل فیزیک را به‌خاطر تعمیم رابطۀ الکتروویک بین نیروی الکترومغناطیس و نیروی هسته‌ای ضعیف دریافت کرد. این یافته، مبنای اصلیِ اثبات تئوریِ تعامل الکتروویک قرار گرفت.
– زادروز ریچارد وین پنیمن در سال ۱۹۳۲م؛ آهنگ‌ساز، خواننده، ترانه‌سرا و موزیسین آمریکایی
– زادروز موشه کاتساو (موسی قصاب) در سال ۱۹۴۵م؛ هشتمین رئیس‌جمهور دولت اسرائیل بود (متولد یزد) که به‌همراه خانواده‌اش در سال ۱۹۵۱م به‌اسرائیل مهاجرت کرد. نام عبری موشه را که نام موسی است، در شناسنامۀ او نوشتند.
– زادروز کامارون د لا ایسلا در سال ۱۹۵۰م؛ یکی از شناخته‌ترین فلامنکوسرایان (سبکی از آواز، موسیقی و رقص اسپانیایی) نیمۀ دوم سدۀ ۲۰م اسپانیا
– زادروز حنیف قریشی در سال ۱۹۵۴م؛ نمایشنامه‌نویس، فیلمنامهنویس، فیلم‌ساز و کارگردان بریتانیایی از تبار پاکستانی و انگلیسی که موضوعات آثار او بیشتر دربارۀ نژاد، ملی‌گرایی، مهاجرت و جنسیت است.
– زادروز رونی اُسولیوان در سال ۱۹۷۵م؛ بهترین بازیکن و از قهرمانان همیشگی و حال حاضر رشتۀ اسنوکر (شکلی از بیلیارد)
درگذشت
– درگذشت علی بن ابی‌بکر سقاف در سال ۱۴۸۹م؛ فقیه، زبان‌شناس و اخترشناس یمنی که به‌شعر نیز روی آورد.
– درگذشت ژان فرانسوا ساراسن در سال ۱۶۵۴م؛ نویسندۀ قرن ۱۷م اهل فرانسه
– درگذشت ولفگانگ آمادئوس موتسارت در سال ۱۷۹۱م؛ آهنگ‌ساز اتریشی، موسیقی‌دان کلاسیک
– درگذشت الکساندر دوما (پدر) در سال ۱۸۷۰م؛ رمان‌نویس و نمایشنامه‌نویس فرانسوی که به‌او لقب سلطان پاریس را داده‌بودند.
– درگذشت پدروی دوم در سال ۱۸۹۱م؛ دومین و واپسین امپراتور برزیل
– درگذشت ووادیسواف ریمونت در سال ۱۹۲۵م؛ رمان‌نویس لهستانی و برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات در سال ۱۹۲۴م
– درگذشت اسکار کلود مونه در سال ۱۹۲۶م؛ از بنیان‌گذاران نقاشی دریافت‌گری (امپرسیونیسم) فرانسوی که اصطلاح امپرسیونیسم، یکی از نقاشی‌های او، با عنوان دریافتی از طلوع آفتاب گرفته شده‌است.
– درگذشت رابرت واتسون وات در سال ۱۹۷۳م؛ فیزیک‌دان اسکاتلندی که بسیاری او را مخترع رادار می‌دانند. هر چند که در حقیقت، اختراع رادار را نیز مانند بسیاری از فناوری‌های دیگر نمی‌توان به‌شخصی خاص نسبت داد؛ زیرا اختراع رادار (به‌صورت اولیه) کار فردی غیر از او بود، و کاری که وی کرد، توسعه و بهبود رادار بود. یکی‌دیگر از اختراعات مهم او، دستگاه ماکروویو می‌باشد.
– درگذشت فریتز فیلیپس در سال ۲۰۰۵م؛ مؤسس شرکت فیلیپس قبل از جنگ جهانی اول
– درگذشت کارل هاینتس اشتوکهاوزن در سال ۲۰۰۷م؛ آهنگ‌ساز پیشرو آلمانی و یکی از مهم‌ترین و در عین حال بحث‌انگیزترین آهنگ‌سازان قرن ۲۰م و اوایل قرن ۲۱م
– درگذشت دیو بروبک در سال ۲۰۱۲م؛ نوازندۀ پیانو و آهنگ‌ساز آمریکایی موسیقی جاز و رهبر گروه ۴ نفری دیو بروبک کورتت
– درگذشت اسکار نیمایر در سال ۲۰۱۲م؛ معمار برزیلی و یکی از طراحان بنای مرکز سازمان ملل در نیویورک
– درگذشت نلسون ماندلا در سال ۲۰۱۳م؛ نخستین رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی که در انتخابات دموکراتیک عمومی برگزیده‌شد. وی پیش از ریاست‌جمهوری، از فعالان برجستۀ مخالف آپارتاید در آفریقای جنوبی و رهبر کنگرۀ ملی آفریقا بود.
