جنگ تریاک؛ کوتاه از پیمان نانجینگ و تاریخ تریاک! + تصاویر

در تاریخ ۲۹ آگوست ۱۸۴۲م جنگ اول چین و انگلستان معروف به «جنگ تریاک» با امضای «پیمان نانجینگ» پایان یافت. این جنگ به پیروزیِ انگلستان و ازدست‌رفتن هنگ‌کنگ چین و بازشدن درهای چین به روی بازرگانان انگلیسی انجامید؛ طبق این پیمان، دولت چین پذیرفت که بنادر چین (از کانتون تا شانگهای) به‌روی کشتی‌‎های قدرت‌های بزرگ باز باشد و تعرفه‌های گمرکیِ تجار انگلیسی نیز ثابت بماند، همچنین انگلیسی‌ها از حق محاکمه‌ی کنسولی برخوردار باشند و دولت چین هم بابت غرامت جنگ، ۲۱ میلیون اونس نقره به دولت انگلستان بدهد! این قرارداد در عرشه‌ی ناو انگلیسیِ «کورن والیس» در آب‌های نانجینگ امضاء شد. انگلستان سال‌ها بود که تریاکِ محصولِ هند را به چین صادر می‌کرد و چینی‌ها نیز با مصرف این تریاک ارزان، معتاد شده‌بودند؛ در نتیجه، چین در اواخر دهه‌ی ۱۸۳۰م واردات تریاک توسط تاجران انگلیسی از هند در مقابل چای چین را به دلیل افزایش اعتیاد مردم به تریاک و در نتیجه‌ی افزایش واردات آن و کاهش ذخایر نقره‌ی این کشور، ممنوع اعلام کرد. این امر بهانه‌ی جنگی شد که مورخان بر آن نام «جنگ اول تریاک» نهاده‌اند و به «پیمان نانجینگ» ختم شد.

این‌طور که پیداست، نخستین مرتبه در تاریخ، اول مصریان باستان و سپس ساکنان آسیای صغیر و آن‌گاه یونانیان و بعد از آن‌ها رومیان با این ماده (بوته‌ی تریاک و شیره‌ی آن) آشنا شدند. «بقراط» که آن را «Opium» می‌نامید، برای درمان بیماری‌ها آن را تجویز می‌کرد. در کتابخانه‌ی «آجر نبشته»ی «آشوربانی‌پال» (۲۷۰۰ سال پیش) از آن به‌عنوان داروی مسکن نام برده شده‌است. «اسکندر مقدونی» آن را با خود از یونان به ایران آورد تا در صورت بیمارشدن سربازانش به آن‌ها بخوراند و سپس آن را در شرق افغانستان (آن‌زمان آریانا) کِشت کرد. مسلمین که در گسترش آن در آسیای جنوبی سهیم هستند، آن را داروی رفع سردرد می‌پنداشتند.

همچنین «زکریای رازی» نخستین شیمی‌دانی بود که خواص شیمیاییِ تریاک را شناخت و آن را «افیون» (Afiyun) خواند. سپس «ابن سینا» در آزمایشگاه خود در اصفهان روی این ماده تجربه‌ی فراوانی کسب کرد و به اعتیادآوربودن آن پی برد و توصیه کرد که فقط برای تسکین درد، درمان اسهال و اسهال خونی و چشم‌درد به طور موقت و مقطوع از آن استفاده شود. احتمالاً از همین‌زمان این ماده «تریاک» خوانده شده‌است. مغول‌ها و تیموریان اولین قومی بودند که از تریاک به‌عنوان ماده‌‌ی مخدر استفاده کردند؛ استفاده از تریاک به‌عنوان ماده‌ی مخدر از قرن ۱۶م به تدریج معمول شد. انگلیسی‌ها پس از تصرف هند و دست‌یافتن به مزارع خشخاش این کشور، به تجارت تریاک به کشورهای دیگر، مخصوصاً چین دست زدند که به دو جنگ معروف به تریاک در قرن ۱۹م انجامید. احتمالاً تشویق ایرانیان به مصرف (کشیدن) تریاک نیز مربوط به همین دوره است. در ادامه تصاویری مربوط به جنگ تریاک (جنگ اول) و پیمان نانجینگ را مشاهده می‌کنید.

نگارش و گردآوری؛ قجرتایم