به‌جز واقعه‌ی «مسجد گوهرشاد»، در کل سال ۱۳۱۴خ سال متفاوتی در تاریخ معاصر ایران بود. اصلاحات اجتماعیِ «رضاشاه پهلوی» مهم و غیر مهم با سرعت پیش می‌رفت! اواخر خردادماه همان سال بود که دولت «محمدعلی فروغی»، نخست‌وزیر وقت در یک بخشنامه، مردان را ملزم کرد که از کلاه یک‌لبه‌ایِ «پهلوی» دست برداشته و کلاه تمام‌لبه‌‌دار «شاپو» سر کنند. طبق این بخشنامه اگر یک کارمند دولتی از این دستور اطاعت نمی‌کرد، باید قید شغلش را می‌زد. دو روز بعد نیز دولت بخشنامه‌ی دیگری ابلاغ کرد که طبق آن، مجالس ختم اموات فقط در مساجد معدودی که شهرداری اجازه می‌داد، باید حداکثر در زمانی دوساعته برگزار می‌شد و استعمال «چای»، «قهوه»، «قلیان» و «سیگار» نیز در این مجالس ممنوع اعلام شد!
در مشهد وضعیت متفاوت بود؛ عده‌ای شایعه کرده‌بودند این کلاه «شاپو» برای آن است که مردم نتوانند در نماز سجده کنند و به همین علت بود که اهمیتی به دستورات حکومت در باب این پوششِ به‌اصطلاح «فرنگی مآب» ندادند. در این بین استاندار خراسان «فتح‌الله پاکروان» برای اجرای فرمان حکومتی به زور متوسل گردید و همین رفتار او به تظاهرات مردم و تحصن در مسجد گوهرشاد ختم شد! «محمدولی اسدی» نایب‌التولیه‌ی آستان رضوی هم از این مخالفت جانبداری می‌کرد و روحانیِ مشهوری به‌نام «شیخ بهلول» نیز با نطق‌های خود در اجتماعات مسجد گوهرشاد، معترضان را به ادامه اعتراض تا لغو تصمیم تشویق می کرد. شهربانیِ مشهد که تواناییِ پایان‌دادن به تظاهرات را در خود ندید، از ارتش کمک خواست و سرتیپ «ایرج مطبوعی» سربازان ارتش را برای سرکوب مردم در روز ۲۱ تیرماه ۱۳۱۴ وارد میدان کرد. در جریان درگیری، قوای حکومت، مردم را در داخل و اطراف «مسجد گوهرشاد» به گلوله بستند که بیش از ۱۰۰ نفر در جریان آن کشته شدند.
سپس «شیخ بهلول» به افغانستان گریخت. «رضاشاه» که از این واقعه بسیار خشمگین شده‌بود، دستور رسیدگیِ ویژه صادر کرد؛ رئیس شهربانیِ وقت مشهد برکنار شد و چون «پاکروان» معتقد بود که «اسدی» در شوراندن مردم دست داشته، به سرعت دستگیر شد و چندی بعد نیز اعدام شد. «محمدعلی فروغی» که دو دخترش عروس «اسدی» بودند، برکنار و تا شش‌سال بعد از آن را به خانه‌نشینی گذراند! چندماه قبل از این جریان تقویم رسمیِ ایران «خورشیدی» و استفاده از تقویم «قمری» نیز ممنوع شده‌بود و همچنین فرهنگستان ایران با هدف جایگزین‌کردن واژه‌های خارجی تأسیس شده‌بود، که این نیز به حساب این‌که دنباله‌اش لاتین‌کردن حروف و دشوارشدن خواندن کتاب‌های مذهبی خواهد بود، مخالفت‌هایی در پی داشت. در همین سال و در ۱۷ دی‌ماه «کشف حجاب» آمرانه اعلام شد و بانوان از داشتن حجاب در اماکن عمومی منع شدند، که اعتراضاتی در پی داشت و البته این اقدام پس از تبعید رضاشاه در شهریورماه ۱۳۲۰ پایان یافت.
نگارش و گردآوری؛ قجرتایم
