«فرانک لوید رایت» مشهورترین معمار تاریخ آمریکا، فرزند یک کشیش ولزیتبار بود که در تاریخ هشتم ژوئن ۱۸۶۷م به دنیا آمد. او معمار، طراح داخلی و نویسندهی اهل آمریکا بود که حدوداً بیش از هزار بنای بینظیر ساخت. در سن ۱۶ سالگی؛ یعنی در سال ۱۸۸۵م اختلافات و درگیریهای خانوادگی باعث شد تا «ویلیام لوید رایت» پدر «فرانک» برای همیشه آنها را تَرک کند. او در دانشگاه ویسکانسین شهر مدیسون در رشتهی راهوساختمان به تحصیل پرداخت و بعد از آن نیز به شیکاگو مهاجرت کرد. در زمانی که «فرانک» به دنبال کاری مرتبط با رشتهی خود میگشت، با یکی از بهترین معماران دنیا؛ یعنی «لویی سالیوان» آشنا شد و موفق گشت که در دفتر طراحیِ آن معمار مشهور شروع به کار کند و چیزی نگذشت که «فرانک» توسط «لویی سالیوان» با مکتب شیکاگو آشنا شد و در سال ۱۸۸۹م دفتر معماریِ شخصیِ خود را تأسیس نمود. رفتهرفته «فرانک» در کار خود پیشرفت میکرد، تا آنجا که در سال ۱۹۰۹م مشهورترین معمار آمریکا شدهبود!
مفهوم معماری از زبان «فرانک لوید رایت» چنین است: «معماری زمانی آغاز میشود که شما دو آجر را با دقت کنار هم میگذارید. معماری محدودکردن فضاست. یک معمار بایستی همانند یک پیشگو باشد، یک پیشگو به معنای واقعیِ کلمه! اگر او قادر نباشد که حداقل ۱۰ سال جلوتر را ببیند، نمیتوان نام او را یک معمار گذاشت!» بیشک «رایت» یکی از شاخصترین معماران اوایل قرن ۲۰م بود که ایدههای او در ساختمانهایش شکل میگرفت. با توجه به پیشرفت تکنولوژی در اروپا و آمریکا در زمینهی معماری، وی آن را بهعنوان غایت و هدف کلی نمینمود؛ به اعتقاد «رایت» تکنولوژی وسیلهایست برای رسیدن به یک معماریِ والاتر که منظور او همان معماریِ اُرگانیک است. دیدگاهی که «رایت» خود را وابسته به آن میداند، این است که ساختارهای مونومنتال از طبیعت پیروی میکند و معماری محل ظهور اثر طبیعیِ منظر و بهنوعی بازتاب طبیعت است.
طبق ایدههای او، انسان با محیط یکی شده و همواره ارتباطی مستمر با آن دارد. بیشک «رایت» یکی از انقلابیترین و مبتکرترین معماران قرن ۲۰م و سعیاش بر این بودهاست تا از طریق اشکال انتزاعی که مشخصهی کارهای معماریِ اوست، فرم و ریتمهای غالب منظر را تداعی نماید. در نگاه او، انسان و منظر در یک تعامل دائمی هستند؛ یک جریان پیوسته و زنده آنها را هدایت میکند. بدیهیست که این روابط، مرکب و چند وجهیست. دربارهی توصیف معماران دیگر در مورد «فرانک لوید رایت» باید گفت که بدون شک وی از بین تمام معمارانی که فعالیتشان در قرن ۱۹م آغاز شد، ژرفاندیشتر بود. او را نابغهای میدانند که همانند نقاش فرانسوی «آنری ماتیس» (که از زندگیِ ایرانی الهام گرفته و در تمامیِ آثارش خلاقیت به چشم میخورد) بود! متأسفانه اکثر معماران قرن ۱۹م تقلید را بهانهی عدم ابتکار کردهبودند و نوآوری در طرحهای معمارانهشان دیده نمیشد، اما «فرانک لوید رایت» معماری ریزبین، خلاق و مبتکر بود.
همچنین «فرانک لوید رایت» در معماری، معمولاً از چهار سبک به شرح زیر در اکثر پروژههایش استفاده میکرد:
۱. پرایری: او در توسعهی سبک معماریِ بومی و جدیدی بهنام سبک پرایری پیشقدم شد. سبک پرایری نخستین سبک معماریِ مختص و منحصربهفرد آمریکاییهاست که اگر بخواهیم بهطور خلاصه و مختصر این سبک معماری را بشناسیم، باید گفت که از طراحیِ داخلیِ مدرن و معماریِ پرایری، میتوان به ترکیب فضای داخلی و محیط اطراف، خطوط افقی، استفاده از رنگهای طبیعی که رنگهایی از گیاه و خاک (مانند بژ و قهوهای) به دست میآیند اشاره نمود.
۲. تکستیل: پس از آنکه «فرانک لوید رایت» سبک پرایری را توسعه داد، طراحیِ خانههایی به سبک تکستیل را خلق و اجرا کرد. وی در اینباره گفتهاست که «میتوان از بلوکهای بتُنی که جزء ارزانترین مصالح ساختمانی میباشد، به شکل کاربردی و زیبا استفاده کرد.» بنابراین او سبک تکستیل را بهوجود آورد و از بلوکهای بتُنیِ پیشساختهی زیبا و ظریف در خانههای طراحیشده به این سبک استفاده کرد.
۳. اُرگانیک: در آثار معماریِ «فرانک لوید رایت» سبک ارگانیک، توازنی میان بشریت و محیط اطراف آن است. البته این اتفاق قبل از طراحیِ مدرن ساختمانها که در آن از مصالح سازگار با محیطزیست و انرژیِ پایدار استفاده میشود، وجود داشتهاست. در سبک معماریِ اُرگانیک، باور بر این است که طبیعت اطراف باید در فضای طراحیِ داخلیِ خانه به کار برود و در آن جریان داشتهباشد و همچنین هر ساختمانی که در آنجا ساخته میشود، از آن نفع ببرد. این طراحیِ او بین معماری، انسان و طبیعت ارتباط نزدیکی برقرار میکند.
۴. یوسونیان: سبک یوسونیان نیز حاصل افکار این معمار مشهور است؛ ایدهای که برای خانههای کوچک و زیبا برای قشر متوسط آمریکاییها طراحی شدهاست. ساخت و ایدهی این سبک در زمان رکود بزرگ اقتصاد آمریکا در سال ۱۹۳۶م به ذهن «فرانک لوید رایت» رسید؛ یعنی زمانی که «رایت» متوجه شد که اغلب شهروندان، خانههایی کوچکتر و سادهتر نیاز دارند و باید خانهها، یک طراحیِ کاربردی داشتهباشند. (نکته: این رکود اقتصادی از سال ۱۹۲۹م در آمریکا آغاز شد و تا سال ۱۹۳۹م نیز ادامه یافت.) این خانههای کوچک و شیک بهروی دال بتُنی و یکطبقه ساخته میشوند. لولهکشی در این خانهها به شکلی انجام میشود که گرما از زیر به داخل فضای خانه منتقل خواهد شد. جالب است بدانید که در طراحیِ داخلی، آشپزخانه در خانههای یوسونیان در قسمت نشیمن طراحی میشود که احتمالاً نمونههایی را نیز تابهحال دیدهاید.
«رایت» در تاریخ ۲۰ مِی ۱۹۵۳م در یک صحبت، معماریِ اُرگانیک را چنین توصیف کرد:
۱. طبیعت: فقط شامل محیط خارج مانند ابرها، درختان و حیوانات نمیشود، بلکه شامل داخل بنا و اجزاء و مصالح آن نیز میباشد.
۲. اُرگانیک: به معنای همگونی و تلفیق اجزاء نسبت به کل و کل نسبت به اجزاء میباشد.
۳. شکل تابع عملکرد: عملکرد صرف صحیح نمیباشد، بلکه تلفیق فرم و عملکرد و استفاده از ابداع و قدرت تفکر انسان در رابطه با عملکرد ضروریست؛ فرم و عملکرد یکی هستند.
۴. لطافت: تفکر و تخیل انسان باید مصالح و سازهی سخت ساختمان را بهصورت فرمهای دلپذیر و انسانی شکل دهد؛ همانگونه که پوشش درخت و گلهای بوتهها، شاخههای آنها را تکمیل میکند. مکانیک ساختمان باید در اختیار انسان باشد، نه بالعکس آن.
۵. سنت: تبعیت و نه تقلید از سنت، اساس معماریِ ارگانیک است.
۶. تزئینات: بخشی جداییناپذیر از معماریست. رابطهی تزئینات به معماری، همانند گلها به شاخههای بوته میباشد.
۷. روح: روح همان چیزی نیست که به ساختمان القا شود، بلکه باید در درون آن باشد و از داخل به خارج گسترش یابد.
۸. بُعد سوم: برخلاف اعتقاد عمومی، بُعد سوم عرض نیست، بلکه ضخامت و عمق است.
۹. فضا: فضا عنصریست که دائماً باید در حال گسترش باشد. فضا یک شالودهی پنهانیست که تمام ریتمهای ساختمان باید از آن منبعث شوند و در آن جریان داشتهباشند.
سرانجام در تاریخ چهارم آوریل ۱۹۵۹م، «رایت» به دلیل دردهای معده در بیمارستان بستری شد و در ششم آوریل نیز تحت عمل جراحی قرار گرفت. بهنظر میرسید که او در حال بهبودیست، اما در تاریخ نهم آوریل ۱۹۵۹م در ۹۱ سالگی در آریزونا درگذشت. البته نیویورکتایمز پس از مرگش گزارش داد که او ۸۹ سال داشت. طبق وصتش، جسد او در گورستان لوید جونز، در کنار یک کلیسا در ویسکانسین به خاک سپردهشد. اگرچه بقایای جسد وی در سال ۱۹۸۵م توسط اعضای انجمن تالیسین از قبر خارج و سوزانده شد (طبق وصیت همسر سومش) و محل قبر اصلی در ویسکانسین اکنون خالیست، اما کماکان با نام «فرانک لوید رایت» مشخص شدهاست. در ادامه تصاویری چشمنواز از اماکن و خانههای طراحیشده توسط «فرانک لوید رایت» را مشاهده میکنید.
نگارش و گردآوری؛ قجرتایم